2014 жылы туған бала мен оның ата-анасы АИТВ инфекциясымен 2016 жылдан бері ЖИТС орталығында есепте тұрған. Ал бұл отбасындағы 2018 жылы туған қызда 2019 жылы АИТВ инфекциясы анықталған.

9 жастағы Алматыдағы №2 қалалық балалар ауруханасына денсаулығының күрт нашарлауына байланысты 9 қаңтарда түскен. Баланы ауруханаға қабылдау кезінде ата-анасы АИТВ инфекциясын жұқтырғанын жасырған. 27 қаңтарда бала сепсис пен пневмониядан, яғни АИТВ-мен байланысты аурулардан көз жұмды.

Отбасы АИТВ жұқтырғандарына сенбей, тіпті тексеруден өту үшін Оңтүстік Кореяға да барған. Олар арнайы емдеуден, яғни ретровирусқа қарсы терапиядан бас тартқан.

Бір сөзбен айтқанда, отбасы қалыпты өмірлерін жалғастырды. Жергілікті дәрігерлердің байқауынша, балада инфекция болса да, жиі ауырмаған. Отбасы нашар қамтылмаған, ассоциалды топқа жатпайды. Әйелдің қайын енесі зейнетке шыққан дәрігер екен. Ол ұлы мен келінінің, немерелерінің дәрі ішкеніне қарсы екен.

“Олар өздерінің диагноздарын мойындамады, тексерілуге келмеді. Оларға дәрігерлер де, психологтар та, кеңесшілер де барды, дәрілерін апарып беретін. Алайда барлық дәрілерді алып қалғанымен, мүлдем қабылдамаған. Вирустық жүктеме сынақтарын да өте сирек жасататын. Ең соңғы рет 2020 жылы жасады. Оның қорытындысы бойынша баланың дәрі қабылдамағанын аңғардық", – деді тері және жұқпалы аурулар ғылыми орталығының клиникалық мониторинг бөлімінің меңгерушісі Сайранкүл Қасымбекова.

2019 жылы оларда тағы бір бала пайда болды. Олар АИТВ жұқтырғанын біле тұра, тағы да бала тууға шешім қабылдаған. Сонымен қатар ана жаңа туған нәрестені емізді. Ал босану және емізу кезінде вирустың таралу қаупі өте жоғары. Жаңа туған ананы емізбеуге көндіріп, қосымша тамақ берсе де, емізуін қоймаған.

“Бір әйелдің айтуынша, енесі оны емізуге мәжбүрлейді. Себебі дені сау немерелер керек деген. Ана қысымғ ұшырап, қорқып жүрген шығар. Мүмкін ол тұрмыстық зорлық-зомбылыққа ұшырады”, – деді отбасымен жұмыс істеген “Равный - равному ПЛЮС” үкіметтік емес ұйымының кеңесшісі Зүлфия Сапарова.

Айтуынша, отбасы АИТВ-вирусына келінді айыптауы мүмкін. Себебі комиссияда отбасымен кездескенде әйелдің өңі кетіп, әлсіреп, бозарып, эмоциясыз отырған. Ал ер адам ешқашан байланысқа шықпаған.

Алматы облыстық ЖИТС-тің алдын алу және оған қарсы күрес орталығы отбасымен жұмыс істеу үшін тіпті қорғаншылық органдары кіріскенін айтады. Олар тым болмаса балалардың арнайы терапия алып, иммундық жағдайын анықтау және өмірге қауіпті анықтау сынақтарын жүргізуді сұрадық дейді. Аудандық білім бөліміне, ювеналдық полицияға, прокуратураға, жергілікті әкімдікке, адам құқықтары жөніндегі уәкілге хат жазылған.

Алматы облыстық әкімдігінің баспасөз қызметі отбасы мүшелері емнен үзілді-кесілді бас тарқанын мәлімдеді. Оның үстіне пациенттердің денсаулық жағдайы туралы құпия медициналық ақпаратты жария еткені үшін сотқа береміз деп қорқытқан. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі комиссия балаларды отбасынан шығаруды тоқтату туралы шешім қабылдады.

“Ересек пациент АИТВ-инфекциясын диагностикалау мен емдеуден бас тартуға құқылы. Бірақ балаларға қатысты оның заңды өкілінің тілегі мен сенімінің қай жерде заңмен шектелетіні туралы нақты әрі нақты түсінік жоқ”, – деді Қасымбекова.

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" кодекстің 137-бабының 2-тармағына сәйкес, дәрігерлер медициналық көмек көрсету үшін баланың ата-анасының немесе заңды өкілдерінің келісімін алуы тиіс. Кодекстің 136-бабының 4-тармағында баланың заңды өкілдері оның өміріне қауіп төндіретін емделуден бас тартқан жағдайда дәрігерлердің қорғаншылық және қамқоршылық органдарына жүгіну құқығы көзделген.

Алматы қалалық адвокаттар алқасының адвокаттары Тайыр Назханов пен Абзал Қасымжанов бұл жағдайда ата-ананың екеуі де осы бап бойынша қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін екеніне сенімді. Қылмыстық кодекстің 141-бабы "Балалардың өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді тиісінше орындамағаны үшін" бес жылға дейін бас бостандығынан айыру көзделген. Ананы қылмыстық кодекстің 118-бабы "Адамның иммун тапшылығы вирусын (АИТВ) жұқтыру" бабы бойынша іс күтіп тұр. Себебі ол жағдайды біле тұра, баланың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіре отырып, жүкті болды. Бұл әрекет үшін 5 жылдан 10 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған.

9 қаңтарда бала денсаулығының күрт нашарлауына байланысты қалалық ауруханаға түскен. 24 қаңтарда Алматы қалалық №2 балалар ауруханасынан ауыстырылды. Ақыры Қарасай аудандық ауруханасында комаға түсіп, көз жұмды. Оның үстіне баланың ата-анасы дәрігерлерден АИТВ дертін жасырған.

27 қаңтарда бала сепсис, пневмония және АИТВ тудырған аурулардан көз жұмған.

Облыстық әкімдік көз жұмған баланың қарындасы мен анасы 26 қаңтардан бастап амбулаторлық негізде вирусқа қарсы ем қабылдауға кіріскенін хабарлады. Әкесі әлі де емге келіспеген.

AFEW Kazakhstan заңгері Анна Козлова мұндай жағдай бұрын да болғанын айтады. 2022 жылы 3 жасар бала көз жұмған.

“Бала мен ана Алматы облыстық ЖИТС-тің алдын алу және оған қарсы күрес орталығында есепте тұрған. Анасы емдеуден қашып, кейін баламен бірге мүлдем жоғалып кеткен. Дәрігерлер полицияға хабарласып, әйелге іздеу жариялады. Алайда олар әйелді де, оның ұлын да іздеген жоқ. Бізге АИТВ-жұқтырған адамдармен айналысатын құқық қорғау органдары мен дәрігерлердің өзара әрекеттесу алгоритмі және клиникалық хаттамалар қажет. Көбінесе адамдар өзң жағдайын білген соң тұрғылықты жерін өзгертіп, жасырынады. Сондай-ақ басқаларға да жұқтырып, бала туғызуы немесе босануы мүмкін”, – деді паразаңгер.

Диспансерлік есепте тұрған АИТВ статусы бар балаларды тәрбиелеп отырған отбасыларға 2020 жылдың маусым айынан бастап ең төменгі күнкөріс деңгейінің екі мөлшері, яғни 86 мың теңге ай сайынғы жәрдемақы төленеді.

Талқылау