Ұлттық киноны қолдау орталығы жабыла ма: Киногерлер министр Аида Балаеваға ашық үндеу жолдады
Қазақстанның бір топ кинематографисті, қоғамдық бірлестіктер мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаеваға "Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығын” жаппау туралы қол жинап, ашық үндеу жолдады. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі хабарлайды.
Фото: pixabay.com
“Біз – дебютант шағымыздан бастап еңбек сіңірген қайраткерлерге дейінгі әртүрлі жастағы, деңгейі мен атағы бар Қазақстан Республикасының кинематографистеріміз. Біздің барлық үндеуімізге тиісті көңіл бөлінбегендіктен, сізге қоғамдық кеңістікте талқылауға ашық жүгінуге мәжбүр болып отырмыз. Бүгінде министрліктің "Даму" ұстанымы мен бағыты – барша кино саласының мүддесіне және халық үніне құлақ асатын мемлекет қағидаттарына қайшы келеді деп есептейміз. Алайда өтініштерімізге жауап берудің орнына, министрліктен бейресми ақпараттар, жазылымдар алдық. Сіз басқарып отырған бірнеше ай ішінде мәдениет және ақпарат министрлігінде киноиндустрияны реформалау бойынша қисынға қонбайтын, күмәнді бастамалар іске қосылған. Бұл ретте ақпарат құралдарын пайдалана отырып, кино саласының түпкілікті құлдырауын болдырмау үшін сізге жазып отырмыз”, – делінген мәдениет және ақпарат министріне жолданған хатта.
Киногерлердің айтуынша, 2023 жылдың қараша айында мәдениет комитеті "ҚР Кинематография туралы заңына түзетулер мен бірқатар заңға тәуелді актілерге" ашық талқылаулар өткізді.
“Онда көбіміз жобаның тиімдігі мен маңызы артып, саладағы процестер ашықтықты талап етеді деген үмітпен белсенді қатысқан едік. Талқылаулардан кейін біз әзірленген және көпшілік қабылдаған түзетулер жобаға енгізілмегенін білдік. Ал жұмысқа Қазақфильм киностудиясының ғана мүддесін қорғайтын және лоббизм жасайтын, бұрын естімеген түзетулер қосылғанынан хабардар болдық. Түзетулердің басым көбі ҚР қолданыстағы монополияға қарсы заңнамасына қайшы келіп, тек киноиндустрияны дамытуға байланысты емес мақсаттарда қолданылып жүр. Сонымен қатар 2023 жылы 29 қарашада "Атамекен" кәсіпкерлер палатасы енгізуге жоспарланған түзетулерді егжей-тегжейлі талқылады. Онда қатысушылардың көбі комитеттің түзетулеріне қарсы шығып, олардың кино саласынан хабарсыз екені және зияны туралы нақты дәлелдер келтірді. Осылайша, түзетулерді іске асыру процесі тоқтатылды. Белгілі болғандай, бәрі уақытша екен”, – деді киногерлер.
Сонымен қатар киногерлердің сөзінше, бір жарым айдан кейін мәдениет министрлігі мемлекет басшысының тапсырмасын орындауға сілтеме жасай отырып, кинематография туралы заңға тұжырымдамалық түзетулер енгізілетінін мәлімдеді.
“Олар кино қауымдастығының пікірін ескермей, мемлекеттік органдарға алдын ала қоғамдық тыңдаусыз, кулуар хаттар жолдады. Сөйтіп, кинематография туралы заңға тұжырымдамалық түзетулер қайта енгізіліп, кино орталығының жабылуы және оның барлық функциясын Қазақфильм киностудиясына беру ұсынылды.
Біз министрліктің бұл ұстанымымен мүлдем келіспейміз, өйткені:
"Кино орталығы" құрылған сәттен бастап кәсіпорында өндірісті қаржыландыру көлемінің қысқаруына байланысты 1 миллиард теңге көлемінде шығындалған”, – деді қоғамдық бірлестік өкілдері.
Киногерлер бұл дәлелдер нақты мән-жайларға қайшы келетінін айтады.
“Ашық көздерден алынған ақпаратқа сүйене отырып, 2019 жылдан бастап (кино орталығы құрылған сәттен бастап) 2023 жылдың соңына дейін Қазақфильм киностудиясы түрлі бағдарламалар бойынша 16 миллиард 888 миллион, 225 мың 375 теңге алды. Соның ішінде мемлекеттік сатып алу бойынша 7 364 886 375 теңге және 9 мемлекеттік тапсырмалар бойынша 308 339 000 теңге, соның ішінде "АҚ жарғылық капиталын ұлғайтуға" (жабдықты жаңғыртуға) 7 116 458 000 теңге жұмсағаны белгілі болды.
Мұны ескере отырып, кәсіпорынның шығыны қаржыландырудың төмендеуімен емес, менеджерлердің әлсіз менеджментімен байланысты деген тұжырым айқын болып отыр. Себебі мәдениет министрлігі басшылықты тағайындауда басты рөл атқаратындықтан, кадр қызметі жұмысының сапасы ведомствоға тікелей қатысы бар.
2. Киностудия – кинофильмдерді тікелей өндірумен және шығарумен айналысатын ұйым. Ал оған киноны қаржыландыру жөніндегі өкілеттіктерді берген жағдайда, мүдделер қақтығысы туындау қаупі және бірінші кезекте өз жобаларын қаржыландыруды алады. Бұл саланың құлдыруына алып келіп, тиімді бәсекелестікті болдырмай, қызметтер нарығын тежейді.
3. Кино орталығын құру салаға оң әсер етті. Ақша қаражатын бөлу функциясы жеке қаржы институтына бөлінді. Тәуелсіз сараптамалық кеңес құрылып, шығармашылық адамдардың жас буыны өз күштерін сынап көруге мүмкіндік алды. Жобалар конкурсына қатысу процесіне белсенді қатыса бастады. Мемлекет мемлекеттік қолдау құралдарын неғұрлым әділ және ашық бөлуге ықпал ететін тетіктерді одан әрі жетілдіруді, пысықтауды, сараптамалық кеңестің рөлін күшейтуді, орталықтың қызметіне цифрландыру құралдарын енгізуді, жаңа буынның кәсіби кадрларын іріктеуді және т.б. талап ететін мүмкіндіктердің ашық алаңын құрды. Орталық – азаматтық қауымдастықты толығымен қолдайтын ашық, тәуелсіз қаражат бөлу платформасына айналуға мүмкіндіктер берді.
4. Мемлекеттің және "Кинематография туралы" заңның негізгі міндеті –квазимемлекеттік сектордың жекелеген субъектісін емес, кинематографты және бүкіл саланы кешенді дамыту. Оператордың барлық функциясын Қазақфильмге беру және саланы кинематограф, жас киноөндірушілер дамыту есебінен ұстау тиімсіз.
Заң жобасын әзірлеушінің ұсынысы – бұл ескі ресурстарды қолдану, тиімсіз бөлуге оралу, ұлттық кинематографияны басқару саласында идеялардың толық жетіспеуін көрсетіп отыр”, – деді кино саласының майталмандары.
Кино саласының мамандары ұсынылған түзетулерге наразылық білдіретінін жеткізді.
“Олардың мағынасы өндіріс, қаржыландыру, кинофестивальдер мен дубляж жұмыстарын жүргізу бойынша барлық сәйкес келмейтін функцияны біріктіру және беру арқылы кино саласын монополиялауға дейін азайтады. Сала жылдан жылға мемлекеттік қаржыландыру тетіктерінің ұлғаюына қарамастан, өз қызметінің залалды нәтижелерін көрсетеді. Өз кезегінде, кино орталығында, жоғарыда айтылғандай, нашар басқарумен байланысты бірқатар проблема бар. Сауатсыз, кейде заңсыз шешімдер қабылдайтын бастамашыл менеджерлер бар екенін айту керек. Алайда бұл кино орталығын жабу керек дегенді білдірмейді. Өйткені басшыларды мәдениет министрлігі тағайындайды. Сондықтан біз сіздерді кино саласындағы дағдарыстың одан әрі алдын алу үшін барлық қажет шараны қабылдауға және кәсіби кино қауымдастығымен ашық диалогқа кірісуге шақырамыз”, – деді киногерлер.
Министрге "Қазақстан кинематографистер лигасы", "Қазақстан кинематографистер одағы", "Gaz Doc" ойын емес кино саласындағы мамандардың қоғамдық бірлестігі, Қожахан Дархан "Алижанфильм", Ибраева Меруерт, "INDJAZ-CO", Әмірқұлов Ардақ "АРДФИЛЬМ" және Риммер Виталий "Бәйтерек Продакшин өндірістік бірлестігі" жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері ашық үндеу жолдады.