Соғыстар өршіп, бірнеше елде сайлау өтеді: 2024 жылы әлемді қандай жағымсыз жаңалықтар күтіп тұр
Сарапшылар 2024 жылға жағымсыз болжам жасады. 2023 жылда болған Украина мен Таяу Шығыстағы соғыстар, бүкіл әлемдегі дамудың тежелуі және температураның жоғарылауынан кейін де келесі жыл жақсы болатынынан үміт аз. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі BВС арнасына сілтеме жасап хабарлайды.
Соғыстар мен климаттың өзгеруінен басқа Батыста жаңашылдықтар орын алып, сол әлемге әсер етеді. АҚШ пен ЕО-да сайлау болатындықтан, бұл биліктің өзгеруіне әкеледі. Мұны сарапшылар Украинаға қолдаудың азаюына әкеледі деп болжады.
Басқа да ықтимал проблемалардың қатарында экономикалық дағдарыстың тереңдеуі орын алмақ. Себебі инфляция орын алып, несиелер пайызы артады. АҚШ пен ЕО-ның Қытаймен сауда соғысы және Қытайдың өзіндегі проблемалар әлемдік экономикаға кері әсер етеді дейді.
Көптеген мамандар жасанды интеллектті қауіпті деп те, адамзатты құтқарушы деп те айтады. ХХІ ғасырдың негізгі жаңа технологиясы болашақты болжауда басты белгісіз нәрсеге айналады.
Соғыстар
Әзірге 2024 жылдың негізгі қауіптері соғыстармен байланысты. Владимир Путиннің Украинаға қарсы соғысы Израильдің ХАМАС-пен және Иранның Таяу Шығыстағы басқа да қақтығысы аяқталмайды. Сарапшылар осыған байланысты екі негізгі тәуекелді атап өтті.
Біріншіден, олардың әрқайсысы ауқымды аймақтық немесе жаһандық қақтығысқа айналу қаупін тудырады. Екіншіден, халықаралық қатынастардағы әскери агрессияны қалыпқа келтіру және одақтастарға Батыстың көмегі жаңа соғыстарға әкелуі мүмкін.
Ең нашар сценарий – АҚШ-тың Ресеймен немесе Тайваньға байланысты Қытаймен тікелей қақтығысы.
Соғыстар әлемді кедейлендіреді. Олар қазірдің өзінде халықаралық сауданың үзілуіне, соғыстан кейінгі халықаралық даму институттарының деградациясына әкелді.
Егер соғыстар ұзаққа созылса, бұл батыстағы көші-қон дағдарысының күшеюіне және әлеуметтік шығындарға зиян келтіретін қорғаныс шығындарының өсуіне әкеледі. Мұның бәрі халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуіне және оңшыл күштер мен ұлтшылдықтың одан әрі өсуіне ықпал етпек.
Ресейдің Украинаға басып кіруі және Ирак пен Ауғанстандағы соғыстар Таяу Шығыс пен Африкадағы аймақтық көшбасшылар арасындағы қақтығыстарды туғызды.
Басты сұмдық – АҚШ пен Қытайдың арасындағы қақтығыс. Тайваньда қаңтарда сайлау өтеді, осы жағдай қақтығысқа себеп болуы мүмкін екен.
Қаңтар айында ЕО мен АҚШ билігі қолдауды қысқартатындықтан, Украинаның ядролық державаға қарсы жалғыз қалу қаупі бар.
Израильдің ХАМАС-пен соғысы Таяу Шығыстағы аймақтық қақтығысқа айналу қатері де бар. АҚШ-тың Израильді қолдайтыны сөзсіз, ал Иран оның жауларын қолдайды. Израиль қазірдің өзінде Сирия мен Ливандағы нысандарды бомбалап жатыр. Йемендік хуситтер батыстық сауда кемелері мен әскери кемелерге оқ жаудырып, бұл әлемдік сауданың үзілуіне әкелді.
Сарапшылар 2024-те Судан, Йемен, Мьянма, Сомали, Сирия, Нигериядағы қарулы қақтығыстар саны артады деп қорқады. Сондай-ақ Армения мен Әзірбайжанның арасындағы қақтығыс әлі жалғасуы мүмкін дейді. Таулы Қарабақ мәселесінде жеңіске жеткеннен кейін Баку тағы басқа жерлерге көз тігуі ғажап емес. Олар Әзірбайжанмен шекаралас Нахичеван автономиялық республикасынан бөліп тұрған армян жерлеріне де көз тігеді деген қауіп бар.
Осыған ұқсас жағдай Эфиопиямен байланысты. Онда ішкі жауларын жеңген президент Абий Ахмед тағы да теңізге шығудың сылтауын тауып, Эритреямен соғыс ашуы мүмкін.
Сахель елдеріндегі қақтығыстар да өршімек. Мали, Нигерия, ЦАР және Буркина-Фасодағы жағдай тұрақсыз болып қала береді.
Гаитиде Кениядан келген полицейлер бастаған халықаралық контингент болуы керек. Олар екі жылдан астам уақыт бойы өзара күресіп келе жатқан бандиттерден елді босатуға тырысады.
Сайлау
2024 жыл демократияның сынға қалатын жылы болмақ. 2024 жылы шамамен 2 миллиард адам немесе планетаның ересек тұрғындарының жартысы сайлау учаскелеріне барады.
Сайлаулар демократия мен автократия арасында болмақ. Үндістан, Индонезия және Мексика сияқты халқы көп, дамушы демократиялық елдерде солай болуы мүмкін.
Ресейде 2024 жылдың наурызында сайлау өтеді, ол Путиннің кезекті президенттік мерзімін рәсімдейді. Бұл сайлауды шартты өтеді дейді, сондықтан демократияға ешқандай қатысы жоқ. Ресейдегі оппозиция жойылды, соттар, сайлау комиссиясы және парламенттегі тәуелсіз төрешілер Кремльге бағынады, ашық қоғамдық пікірталас пен сөз бостандығы қылмыстық жауапкершілікке әкеледі.
Тайваньдағы қаңтардағы президенттік сайлау демократияға іштен емес, сырттан қауіп төндіреді. Себебі үміткерлерді Қытай “сепаратист” деп танып, оларға қауіп төндіруі мүмкін.
Қараша айында АҚШ президентін сайлайды, ал Еуроодақта маусым айындағы дауыс беру қорытындысы бойынша еуропалық парламент пен ЕО басшылығы ауысады.
Дональд Трамп жеңіске жеткен жағдайда ішкі саяси жаулардан кек алады және Капитолийге шабуыл жасаған жақтастарына кешірім беруге, иммигранттарды қуып жіберіп, климаттың өзгеруіне қарсы ауқымды бағдарламаны жоюға, АҚШ-тың сыртқы саясатын өзгертуге уәде береді.
Айта кетсек, 14 маусымда Германияда Еуро-2024 футболы басталады. 26 шілдеде Парижде XXXIII жазғы Олимпиада ойындары ашылады.