2023 жылдың ортасына дейін Jusan Bank-тің 78,7% акциясына иелік еткен британдық Jusan Technologies Қазақстандағы активтеріне иелік ету құқығынан бас тартқаны үшін 127 миллион доллар алды. Дәл қазір Jusan банктің иесі – кәсіпкер Ғалымжан Есенов.

Құжатқа сәйкес, 2023 жылы Jusan Technologies оның Қазақстандағы активтерін иелену құқығы даулы болған сот процестеріне қатысқан. Қазақстан үкіметі құрған талап-арызға бүкіл топтың жалпы құны 1,5 миллиард АҚШ долларын құрайтын активтеріне тыйым салу туралы бұйрық кірді.

Бұған жауап ретінде Jusan Technologies Қазақстанға қарсы АҚШ-қа оның мүлкі мен заңды мүдделерін қорғау үшін қарсы шағым түсірді. Компания Қазақстанның "компанияның активтерін басып алу әрекеті" үшін айыптау және декларациялық көмекті, сондай-ақ өтемақы мен жазалаушы залалды өтеуді сұрады.

"2023 жылдың тамызында Jusan Technologies меншігіне қатысты жоғарыда аталған сот ісін жүргізу және шағымдар "бітімгершілік келісімдер талаптарына сәйкес толық өзара босатумен реттелді. Татуласу келісімдерінің талаптары компанияның Қазақстан аумағында орналасқан активтеріне иелік ету құқығынан бас тартуын қарастырады. Келісімшарттардың талаптары бойынша компания шамамен $127 миллион сомаға төлемдер мен міндеттемелерді есептен шығаруды алды", – делінген құжатта.

Фото: Kursiv

Айта кетейік, 2023 жылдың басында Алматы прокуратурасы "Jusan Technologies" компаниясының үстінен қаладағы аудандық соттардың біріне шағым түсірген. Онда қадағалау органы Jusan тобының активтерін бақылауды Қазақстанның құзырына қайтаруды талап еткен. Бұл топқа қатысы бар екі заңды тұлға: "Kazakh Pioneer Capital Invest" ЖШС және британдық Jusan Technologies арасындағы мәмілені жарамсыз деп тану арқылы жасалуы мүмкін.

2020 жылы болған мәміле шарттарына сәйкес, біріншісі соңғысына бірқатар активтерді, соның ішінде First Heartland Securities акцияларының 99,7% (Jusan Bank-тің тікелей мажоритарлық акционері), бірнеше инвестициялық қорлардағы акцияларды, 10 миллион фунт стерлингті берді. Прокуратура оның талабына First Heartland Securities-тен 2020 жылға 277,9 миллион доллар көлеміндегі дивидендтерді, сондай-ақ бөгденің қаражатын пайдаланғаны үшін 22,9 миллиард теңге айыппұлды қосып қайтаруды талап етті.

Jusan Bank және брокерлік немесе сақтандыру активтерін қамтитын басқа топ компаниялары сол кезде First Heartland Securities (78,7%) пен Ғалымжан Есеновке (20,1%) тиесілі болды. First Heartland Securities иесі Британдық Jusan Technologies еді. Ол өз кезегінде америкалық Jusan Holdings компаниясына тиесілі. Соңғысы Алматы прокуратурасының әрекетіне қарсы 2023 жылдың ақпан айында Невада сотына қарсы шағым түсірген.

Jusan Holdings-тің бақылаушы тарапы америкалық New Generation Foundation қоры. Бұл ретте 2020 жылға дейін топтың түпкілікті иесі болған Pioneer Capital Invest-тің бенефициарлары үш қор болды: Даму қоры және Әлеуметтік даму қоры (Қазақстан үкіметі бақылайды) және құрылтайшысы Назарбаев Қоры. Оның бенефициары бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаев.

Бастапқыда осы үш қордың активтерінен түсетін пайда, яғни "Jusan" тобының пайдасы Назарбаев Университеті мен Назарбаев Зияткерлік мектептерін қаржыландыруға жұмсалады деп болжанған. Алайда, Бас прокуратураның талап арызда көрсетілген нұсқасына сәйкес, топты бақылауға алған Американың Жаңа ұрпақ қоры бұл тапсырманы орындай алмағандықтан студенттер мен оқушыларға шығын келтірген.

Сот талқылауының нәтижелері ол кезде жария етілмеді, бірақ 2023 жылдың шілдесінде First Heartland Securities-тің миноритарлық акционері Ғалымжан Есенов Jusan Bank-тің негізгі иесі болып, First Heartland Securities-тегі акцияларының үлесін арттырғаны белгілі болды. Мәміле сомасы жарияланбады.

Артынша Есенов миноритарлық акционерлерден 283 миллион теңгеге Jusan Bank-тің тағы 1,4 миллион акциясын сатып алған. 2023 жылдың соңында оның өзі Jusan Bank акцияларының 20,11% және бақыланатын First Heartland Securities арқылы 79,63% ие болды.

Банктің эмиссиялық бағалы қағаздарынан бөлек, Jusan Technologies компаниясы Есеновке "Қазақтелекомның" шамамен 9 пайызын және Kcell ұялы байланыс операторының 15 пайызға жуығын берген.

Талқылау