Соңғы жаңалықтар
Соңғы жаңалықтар

"Екі рет төлеуге мәжбүр боламын": Қазақстандық кәсіпкерлер онлайн-аударымдарға енгізілетін салыққа наразы

Қазақстандық бизнес тағы да шығынға батпақ. Себебі шенеуніктер мобильді аударымдарға салық салғысы келеді. Бұл тауарға қолма-қол ақшамен емес, қаражатты сатушының картасына телефонды пайдаланып жіберген кезде жүзеге асады, деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі "КТК" арнасына сілтеме жасап.

Алғаш рет шенеуніктер мобильді төлемдерге салық салу туралы екі жыл бұрын айта бастады. Сол кезде идея қоғамдық резонанс тудырды. Қазақстандықтар мемлекет олардың "банктік құпияларын" біледі деп қорықты. Бірақ сол кезде де, қазір де халықты салықты тек кәсіпкерлерге ғана салатынын айтып тыныштандыруға тырысты. 

Дегенмен оның өзі көптің көңілін жайландырмады. Өйткені, шағын бизнес қайтадан зардап шегеді - үйдің жанындағы шағын дүкендер, көкөністер мен жемістерді сатушылар. Бұл кәсіпкерлермен қазақстандықтар ұялы телефон арқылы есеп айырысады. Биліктің пікірінше, дәл сол жерде көлеңкелі кірістің едәуір бөлігі жасырынып жатыр.

Айта кетерлігі, жаңа салық туралы қазақстандық бизнес үлкен қиындықты өткеріп жатқан уақытта айта бастады. "Финпромның" сарапшыларының мәліметінше, алты ай ішінде елде 5 мыңға жуық компания жабылды, тағы 120 мың адам жұмысын уақытша тоқтатты. Негізгі себеп - COVID-19 пандемиясы. Кәсіпкерлерге айналым қаражаты жетіспейді, несиелер пайызы жоғары, сондай-ақ бәсекелестік пен кадрлардың жетіспеушілігі ауыр тиеді.

Ал енді тауарлар мен қызметтерге ақы төлеудің ең ыңғайлы әдісі - ақша аударымдарына салық салуды ұсынды. Шенеуніктер кезекті рет қазақстандықтардың табысын көлеңкеден шығаруға бекінді. 2023 жылы кәсіпкерлер картаға түскен әр төлем үшін салық төлеуге мәжбүр болады.

"Біз қосымша салық салу туралы айтып отырған жоқпыз, өйткені бұл сол сауда, тек қолма-қол ақшаның орнына қазір аударымдар қолданылады. Бұл аударымдар заң бойынша жүргізілуі керек: көлеңкелі экономиканы азайту және тұтынушылардың құқықтарын қорғау мақсатында чектер беріліп, сәйкесінше салық есептілігінде көрсетілуі керек", - деді ҚР ҚМ МКК басқармасының басшысы Заңғар Шындали.

Бүкіл елді алаңдатқан салық әсіресе шағын бизнеске ауыр соққы болмақ. Онлайн төлемді көп қабылдайтын дәл сол үйдің жанындағы дүкендер, олар мұны тұтынушыларға ыңғайлы болу үшін істейді. Алайда, мұндай төлем заңды болып саналмайды. Салық қызметкерлері мобильді аударымдардың жеке тұлғалар үшін жасалғанын айтады, ал кәсіпкерлерде арнайы шоттар болуы керек. Бірақ бизнес иелерінің өз шындықтары бар.



Тимур Әлібеков бес жылдан бері тұрмыстық химия өнімдерін сатумен айналысып келеді. Басында бәрі жақсы болды дейді. Кәсіпкер тіпті Алматының түрлі аудандарында төрт дүкен ашты. Бірақ пандемия басталып, сатылым төмендеді. Нәтижесінде бір дүкені қалды. 

"Коронавирустан кейін нарықтың төлем қабілеттілігі екі-үш есе төмендеді. Мұндай төлем қабілетімен бірдеңе істеу тиімсіз", - деді кәсіпкер Тимур Әлібеков.

Кәсіпкер мұндай айналыммен жұмыс істеу қиын екенін айтады - бәріне төлеуге тура келеді. Мұнда чектерді тіпті мобильді аударымдарға да береді. Әйтпесе, сатушы кассада болған кезде өнімді бақылау қиын, дейді Тимур. Салық пандемиядан кейін әрең тұрған бизнестің түбіне жетеді.

"Бұл қалай әсер етеді? Теріс. Себебі бұл тәсілмен мен екі рет төлеймін. Табыспен, бұл ақшаны тапқан кезде. Екінші рет, осы ақшаға сатып алуым керек нәрсені төлеген кезде, есеп айырысу есебінен төлеймін. Неліктен төлеуім керек? Мен қолма-қол төлеймін", - деді Тимур Әлібеков.

Кәсіпкерлер бұдан артық төлем жасағылары келмейді. Олар шығын көп екенін айтады.

Бизнеске мүлдем қатысы жоқ адамдар наразылық білдіруде. Қазақстандықтарды билік коммерциялық аударымдарды әдеттегі аударымдардан қалай ажыратады деген сұрақ мазалайды. Өйткені, картадан картаға ақша әртүрлі себептермен аударылады. Мысалы, қарызға, маңызды оқиғалар мен мерекелерге немесе қайырымдылық мақсатында. 

"Ең бастысы, шатаспас үшін, салық басқармасында шатастырмау керек. Бәрі әділ болуы үшін. Себебі онда жеке аудармалар да бар. Клиенттерден емес, басқа біреуден. Мұны олар шатастырмауы керек", - деді Надира Тұрдиева.

Қаржы министрлігі шатастырмаймыз деп уәде береді. Түсімдер арнайы схема бойынша бақыланады. Қандай екені әлі белгісіз. Жоба әзірлену сатысында. Бір нәрсе белгілі: салық жеке тұлғаларға әсер етпейді. Аударым жасау үшін кәсіпкерлер шот ашуға мәжбүр болуы мүмкін. Шенеуніктер тағы бір танымал мифті жоққа шығарды.

"Кәсіпкерлер аударған кезде салық ұстайды деп ойлайды. Бірақ бұл олай емес. Себебі салық салу олай құрылмайды. Салық төлеуші декларацияны ұсыну арқылы салықты өзі есептейді немесе тексеру нәтижелері бойынша есептейді", - деді ҚР ҚМ МКК басқармасының басшысы Заңғар Шындали.

Қазақстандықтарды толғандыратын тағы бір мәселе бар – банк құпиясы. Бизнесмендер өздерінің кірістері туралы ақпарат еркін қолжетімді болады деп қорқады. Сарапшылар салық қызметкерлері аударымдардың жиілігін көре алатынын айтады. Бұл жерде ешқандай құпия жоқ. Мемлекеттік органдардан тек сомаларды жасырады.

"Салық басқармасы жеке кәсібі бар әрбір адамды біледі. Салыққа қарау қиын емес. Онда миллионға жуық жеке кәсіпкер ашылған. Ақпаратты салыстыру қиын емес - кім кәсіпкер, ал кім жеке тұлға. Банктік шоттың немесе картаның болуы құпия ақпарат болып табылмайды. Яғни, салық қызметі деректерді салыстыра алады", - деді республикалық кәсіпкерлерге көмек көрсету орталығының директоры Дмитрий Казанцев.

Сарапшылар бизнесті ашық жүргізуге шақырады. Әсіресе қазір, елде салықтық демалыс болған кезде. Балама ретінде кәсіпкерлерге QR-ге көшу ұсынылады.

Кәсіпкерлерге қатаң ескерту жасалды: бәрібір төлеуге тура келеді. Мобильді аударымдардың салдарынан мемлекет орасан зор қаражатты жоғалтады. Экономикалық сектордың үштен бірі көлеңкеде қалып қояды. Салық төлегісі келмегендерге айыппұл салынады. 

Алайда сарапшылардың пікірі басқаша, олар бұл әдіспен бизнесті ашық жүргізу екіталай екенін айтады. Жүйеде кемшіліктер бар. 

"Кәсіпкерлік табыс бар. Кіріс те бар: туыстары, достары, жеке ақша қозғалысы бар. Салық қызметі оған қоңырау шалып: "Сіз ақшаны жасырдыңыз", - деп айтқан кезде, ол: "Міне, қандай аударымдар түскенін қараңыз, міне, менің кассадан үзінді көшірмем, мен бұл соманы тіркедім", - деп айта алады. Иә, бұл сақтандыру. Егер кәсіпкер өзінікін ішінара дұрыс деп талап ете алса, салық қызметкерлеріне дәлелдеу қиынырақ болады", - деді республикалық кәсіпкерлерге көмек көрсету орталығының директоры Дмитрий Казанцев.

Қаржы министрлігінде барлық олқылықтарды қарастыруға уәде берді. Шенеуніктерде кем дегенде екі жыл бар.

Талқылау