47 жастағы подполковник Ғалымжан Сәдуақасов өткен жылы зейнетке шыққан. Оның соңғы жұмыс орны – ұлттық қауіпсіздік комитетінің шекара академиясы. Әскери педагогика және психология магистрі Алматыдағы ел шекарасын күзететін офицерлерді дайындайтын оқу орнында дәріс оқыды.

"Олар қорқыныштан бөлек ұятты да көрді. Әкімдік маңында түтін бомбалары атылғанда талай офицер курсанттардан бұрын қашып кетті. Тіпті оларды таптап өтіп, қашқан. Қайтып оралған курсанттар офицерлерді менсінбей, сыйлаудан қалды. Курсанттар қызметтеріне қол сілтеп кетті. Дәретханаға сұранып, кетіп қалды. Таң атқанша постты жалғыз өзім күзетіп отырдым, кете алмадым", – деді бұрынғы мұғалім.

Сәдуақасовтың айтуынша, 6 қаңтарда академияға бұйрық түсіп, офицерлер мен курсанттарды телемұнара орналасқан қаланың оңтүстік-шығыс бөлігіндегі Көктөбе тауына жіберу тапсырылған. Подполковник курсанттармен бірге кетті. Оның тобында бір күн бұрын әкімдікке барғандарды қосқанда 13 адам болған.

“Олар бізге екі доңғалақты жауынгерлік көлікті берді. Көліктер зауыттан жаңа шыққан, пулеметтер жоқ. Көктөбеге қарай жолға шықтық. "Боран" шекаралық арнайы жасақтары жоғары жақты, шекара қызметінің бөлімшесі телемұнараның қорғанысын, ал төменде біз телемұнарадан 200 метр қашықтағы жолды қорғадық. Телеорталықтың директоры бізге келіп, кешке уахабшылар келуі мүмкін деді. Ақпарат қайдан келгенін сұрадық. Оларға "сақалдылар" келгенін айтты, бірақ күзетші оларды ішке кіргізбей, қақпаны жауып тастапты. Теледидар орталығының директоры дабыл қағып, бізге телемұнараны қорғау командасы берілді”, – деп мәлімдеді Сәдуақасов.

Қанды оқиғадан кейін ұлттық қауіпсіздік комитеті қылмыскерлер Көктөбе телерадио хабарларын тарату мұнарасын басып алуға әрекеттенген, өз талаптарын қойған, бірақ шекарашылар шабуылға тойтарыс берді деп ақпарат таратты.

Ғалымжан Сәдуақасов мұндай жұмыс болмады дейді.

"Арадағы үлкені оқты ауаға ату керек еді, бірақ әрқайсымыз бір рет болса да атуға тырыстық. Мұндай ұрыс жағдайында белгісіз бір құмарлық пайда болады. Соның салдарынан топ жетекшісі өз аяғына оқ атты. Бұрын пулеметтің оқпанын жоғары қаратып тұру үшін иықта ұстауды үйрететін, бірақ жаңашыл әдіске еліктеп, пулеметтердің ұңғысын төмен қаратып іліп қойып, аяғына оқ атып алған. Соның орнына генерал Серік Жазин мені өткізу пунктінің бастығы етіп тағайындады. Мен топты екі топшаға бөліп, Көктөбеге апаратын екі жолды басып өттім. Соңғы уақытқа дейін кіммен қақтығып жатқанымызды білмедік. Мен өз тобымдағы көлік жүргізушіге олар қарсы тұрған бойда бірден газды басып, бәрін жайпап өтуін сұрадым. Пулемет болмаған соң осындай әрекетке баруға тура келді. Түнгі тоғызға таяп қалғанда қатты жылдамдықпен көлік келіп тоқтады. Мен атып тұрдым. Сол кезде жігіттер оқ жаудыра бастады. Сосын бұл барлау екені белгілі болды, ал олар телемұнараны басып алған шығар деп ойлапты. Жігіттерді жинап, айқайлап, енді атпаңдар деп бұйырдым”, – деді ол.

Содан соң Көктөбеге 2 Hummer және 5 жеңіл көлік келген дейді.

“Ескерту оғын аттым, содан кейін арты шуға ұласты. Алғашында атып жатқан өзіміздің ақымақтар деп ойладым. Ішімнен “атпа дедім ғой" деп келе жаттым. Сосын олардың бізге оқ жаудырып жатқанын ұқтым. Олар бірінші атыспен фельдшерімізді жаралап үлгерді. Ол айғайлап жатыр. Мен пулеметті ұстадым“, – деді подполковник.

Көктөбеге лаңкестер емес, полицияның арнайы жасақтары келгенін шекарашылар білмеген. Оларға ешкім ескертпепті. Шекарашылардың жауынгерлік көлігі соғыла бастаған.

Жауынгерлік көлік қирады, көліктер соқтығысып жатты. Жауынгерлік көлік Camry үстіне шығып, кептеліп қалды. Hummer аударылып қалды. Көліктегі адамдар қаша жөнелді. Жауынгерлік көлік тоқтамай, телемұнараға көтерілді”, – дейді ол.

Сәдуақасов стресс жағдайында тез әрекет ете алмапты. Қол астындағылар да абдырап қалғанын мәлімдеді. Онымен бірге болған 13 шекарашының тоғызы ұрыс даласынан қашып кетті.

“Мен командир ретінде шайқастың басын жіберіп алдым. Біреу "Көмек шақыр!" деп айқайлады. Мен ұрысқа жетекшілік етудің орнына рацияны алып, жасырынып, бурановшыларды шақыруға тырыстым. Бірақ рация істен шығып, олар мені естіді ме, жоқ па, түсіне алмадым. Мен шошып, қашып кеткім келді. Мені тоқтатқан жалғыз нәрсе – екінші жауынгерлік көлігіміздің орнында тұрғаны. Сонда не бар екенін білу үшін жүгірдім. Ашық жерде 30 метр жүгіруім керек болды, екі фонарь үстімнен жарқырап тұрды. Осы 30 метр жүгіргенім естен кетпейді, маған оқ тиетіндей болды. Жүгіріп барсам, екінші топтың басшысы Есім Ибраев тұр. Барлығы қашып құтыла алмады. Жүргізуші мен екі досым қалды. Мен оларды көріп, жаным жай тапты”, – дейді Сәдуақасов.

Шекарашылар кезекті шабуыл кезінде жоғарырақ позицияға, телемұнараға шегінуге бел байлаған.

"Тыңдағым келгенімен, есту қабілетім нашарлады. Болат дулығаны, бас киімді шештім. Сонда да ештеңе естілмеді. Осы кезде жауынгерлік көлік тоқтамай қалаға кіріп кетті. Олар оған оқ атуды жалғастырды. Біраз уақыттан кейін біздің "Боран" келді. Олар кеш келді. Егер оқиға жалғасса, құтқаратын ешкім болмас еді. Бірақ олар да келіп, үнсіз кетіп қалды”, – деді бұрынғы қызметкер.

Біраз уақыттан кейін атыс басылған. Шекарашылар айқай естіпті. Екінші тараптың адамы жарақат алып, көмек сұраған.

"Біз не істейтініміз туралы кеңесіп жатырмыз. Бір адам мұның қақпан екенін айтып, оны өлтіруді ұсынды. Мен оны тұтқын ретінде ұстағым келді. Кенет жараланған адам құжатын шығарып, “мен де сендердікімін, міне, қараңдар” деді. Ол ішкі істер министрлігінің қызметкері, майор екен. Біз оны төрт жерінен атып тастаппыз. Бақытымызға орай, желі пайда болып, жедел жәрдем шақырдық. Нәтижесінде жаралы азаматты алып кетті. Бұл менің өмірімдегі ең ұзақ және ең азапты түн болды. Ұйықтай алмадым, отырдым да: "Біз не істедік!" деп ойладым”, – деді ол.

Ғалымжан Сәдуақасов ұрыс кезінде жараланған жігітті көргенге дейін лаңкестермен соғысып жатырмыз деп ойлағанын айтады. Полицияға "ат" деген бұйрықты кім бергенін әлі күнге түсінбейді.

“Біз телемұнараға күндіз шықтық. Халықтың біразы біздің бара жатқанымызды көрді. Телеорталық директоры да қорғауға келгенімізді білетін. Біздің сонда екенімізден бәрі хабардар еді. Сонда ІІМ қызметкерлеріне шабуыл жаса деп бұйрық берген кім? Бұл әлде арандатушылық па? Не екенін түсінсем бұйырмасын? деген сауалдар маза берер емес”, – дейді подполковник.

Айтуынша, артынан Есім "Арланның" екінші қайтара тағы да шабуылдағысы келгенін айтып қалды.

Сәдуақасовтың айтуынша, Көктөбедегі шу басылғаннан кейін генерал Серік Жазин жол талғамайтын көлігімен оқиға орнына келген. Подполковник жеке құрамның ішінде жараланғандар барын және адамдардың біразы ұрыс алаңынан кетіп қалғанын мәлімдеген. Алайда Жазин Сәдуақасовтың қол астындағылар шекара академиясына оралып, әскери міндетімізді орындадық деп мәлімет бергенін айтыпты.

Талқылау