Қазақстанның еңбек және әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жакупова кейбір азаматтар жүктілік пен босану бойынша әлеуметтік төлемдерді заңсыз түрде арттыруға тырысқанын айтқан болатын. Қазір 113 адамға қатысты 16 қылмыстық іс қозғалған.

Әлеуметтік сақтандыру қорының мәліметі бойынша, бұл істер 2024 жылы жүргізілген тексерулер нәтижесінде ашылған. Тексеру Актөбе, Алматы, Абай, Қызылорда, Жамбыл, Түркістан облыстарында, Алматы мен Шымкентте жүргізілді. Ал наурыз айында Актөбе облысында тағы бір қылмыстық іс қозғалған.

Әлеуметтік төлемдер жүктілік пен босану кезінде орташа айлық табысқа және аурулық парақта көрсетілген еңбекке жарамсыздық күндеріне байланысты тағайындалады. Орташа айлық табыс әлеуметтік аударымдардан түскен нақты сома бойынша есептеледі.

Бірақ, тексерулер кезінде 113 әйелден әлеуметтік аударымдардың уақытында және толық түспегені анықталған. Сонымен қатар, кейбір әйелдер өздерінің жұмыс орнын жалған көрсетіп, төлемдерді артығымен алған.

Қылмыстық істер алаяқтық және жалған құжат жасау бойынша қозғалған. Алдын ала тергеу нәтижесінде 34 әйел заңсыз алған ақшаларын қайтарған.

Айта кетейік, өткен жылы 1,5 мыңнан астам декреттегі әйелдер табыстарын жасанды түрде ұлғайтқандарын мойындап, нәтижесінде мемлекеттік қор 3,4 миллиард теңге көлемінде үнемделді.

Астаналық Зарина Москау жақында декреттік демалыстан шыққан. Ол жерде жұмыс істемей, 2,5 млн теңге көлемінде біржолғы жүктілік төлемін, ай сайын 200 мың теңгеден астам төлем алатын әйелдерді білетінін айтты.

“Олар жеке кәсіпкерлік ашып немесе оны ашқандармен келісіп, әлеуметтік сақтандыру қорының төлемдерін ай сайын өздері аударып отырған. Кейде төлемдерді 15 ИП арқылы көрсеткен жағдайлар да болды. Мысалы, 20 жылдық тәжірибесі бар мұғалім тек 1 млн теңге декреттік төлем алды. Мен де шамамен сонша алдым, ал менің ай сайынғы төлемім тек 112 мың теңге болды, өйткені мен бірнеше жерде жұмыс істедім, – дейді Зарина.

Оның айтуынша, жас аналар бұл туралы аналар ашық түрде айтатын көрінеді. Олай жасаған дұрыс емес деп наразылық білдірсең, "Барлығы ұрлап жатыр, бізге болмай ма" деп жауап берген.

“Сонымен қатар, олар енді екінші, үшінші баласын туып, тағы 2,5-4,5 млн теңге алуды жоспарлап отыр. Меніңше, үйде отырып, бір күн жұмыс істемей, әлеуметтік төлем алу әділетсіз. Сонымен қатар, олардың ГФСС-қа аударымдары алған төлемдермен салыстырғанда өте аз. Егер әр адам осылай істейтін болса, бұл басқа азаматтарға әсер етеді, себебі қор ортақ”, – дейді Зарина.

Әлеуметтік желілерде 113 декреттегі әйелдер және жалпы мемлекеттің аналар мен балаларды қолдау саясаты туралы қызу талқылаулар жүріп жатыр. Қорғаушылардың пікірінше, бұл әйелдерді жазалау әділетсіз. Себебі олар елге жаңа азаматтар сыйлап, өз балаларының қаржылық әл-ауқатын алдын ала ойлап, әрекет еткен. Олардың пікірінше, қазіргі уақытта балаларға қажетті тауарлардың бағасы өте қымбат, ал жалақылар мен төлемдер аз, ал мемлекет жеткілікті қолдау көрсетпейді.

"Еңбек шарттары бойынша аударымдар жасалған. Ал қай жерде заңбұзушылық бар? Әйелдер жүктілігін білген соң, көбірек төлемдер аударып, көп ақша алу үшін өз құқықтарын пайдаланды. Бұнда қылмыстық ештеңе жоқ" – дейді қорғаушылар.

Алайда пікірлер екіге жарылды. Заңгер Жандос Тұяқов мұндай әрекеттер заң бойынша жазалануы керегін айтады.

“Заң алдында бәрі тең, мұндай фактілер тоқтатылуы керек, әйтпесе әркім осындай қулықтарды жасауға тырысады. Бұл жағдайда, декреттегі әйелдер мен олармен фальшивті еңбек келісімдерін жасаған кәсіпкерлер жауап беруі тиіс. Бұл азаматтардың әрекеттері 190-баптың 2-бөлігі бойынша саралануы мүмкін, ол бойынша айыппұл 4000 МРП (15,7 млн теңгеге дейін) дейін, не төрт жылға дейін бас бостандығынан айырумен және мүлікті тәркілеумен жазаланады. Егер бұл әрекеттер ұйымдасқан қылмыстық топтың құрамында жүйелі түрде жасалғаны анықталса, оларды Қылмыстық кодекстің 262-бабы бойынша да жауапқа тартуға болады”, – дейді заңгер Жандос Тұяқов.

Талқылау