"Мұнай өнімдері нарығының тағы бір ірі қатысушысы "ҚазМұнайГаз" ҰК (ҚМГ) ақпан айында бензин мен дизель отынының көтерме бағасын тиісінше 2,5%-1,7% өсірді. Өнеркәсіптегі дереккөздің хабарлауынша, ҚМГ ақпан айында Шымкент және Павлодар мұнай өңдеу зауыттарынан АИ-92 партиясын тоннасына 219 мың 980 теңгеден, жазғы-маусымаралық дизель отынын тоннасына 289 110 теңгеден сатады", – делінген хабарламада.

"ҚазМұнайГаз" Reuters агенттігінің мұнай өнімдері көтерме бағасының өсуіне қатысты сұрауына бірден жауап бермепті.

Энергетика министрі Алмасадам Сәтқалиев қаңтар айының аяғындағы АИ-92 және дизель отынының шекті бөлшек сауда бағасын мемлекет реттемейтінін хабарлады.

Сонымен қатар мұнай компаниялары жанар-жағармай бағасын ырықтандыруды бірнеше рет ұсынғанымен, ірі қалалардағы жанар-жағармай құю станциялары бағаны көтеру туралы шешім қабылдаған жоқ. Сондай-ақ қазақстандық мұнай өңдеу зауыттарына жеткізілген шикі мұнайдың құны экспортқа шығарылғаннан шамамен үш есе төмен.

Мұндай жағдайда мұнай өндіруші компаниялар мүмкіндігінше мұнайды экспорттауға тырысты. Ал Энергетика министрлігі керісінше, оларды "ҚазМұнайГаз" мұнай өңдеу зауыты және басқа да кәсіпорындарға мұнай жеткізу кестесіне қосу арқылы көмірсутектердің айтарлықтай көлемін жеткізуге мәжбүр етті.

Алмасадам Сатқалиев АИ-92 бөлшек сауда бағасы литріне бес теңгеге ғана өседі деп болжап, жанармай бағасының күрт өсуіне жол бермеуге уәде берді. Бұл ретте ол жанар-жағармай бағасын "либерализациялау" идеясын іс жүзінде жоққа шығарды. Сонымен қатар бензин мен дизель отынының бағасы күрт көтерілген жағдайда мемлекеттің монополияға қарсы тергеп-тексеру және басқа да шараларды бастау мүмкіндігін жоққа шығармады. Осылайша Қазақстанда 1 ақпаннан бастап автогаздың бөлшек сауда бағасы өңірге байланысты қаңтармен салыстырғанда 8,5-21,4% өсті.

Нарық қатысушылары осы шекте АИ-92 бағасын көтерсе, онда бұл маркадағы бензиннің бір литрі бірден 43,87 теңгеге (+21,4%) немесе шамамен 249 теңгеге қымбаттайды. Автогаздың құны бензин мен дизель отынының бағасына байланысты. 2022 жылы қаңтардағы оқиғадан кейін автогаз бензин мен дизель отынына қарағанда баяу қымбаттаған. Сол себепті Энергетика министрлігі өз іс-әрекеттері арқылы автогазға сұранысты арттырып, автокөлік иелерін көліктерін газға ауыстыруға ынталандырды. Бұл автогазды тұтынудың күрт өсуіне әкелді.

Бұған қоса, нарықтың тағы бір қатысушысы KC Energy Group да көтерме бағаны жоғарылатты. Атап айтқанда, Шымкент және Павлодар мұнай өңдеу зауыттарынан АИ-92 көтерме сауда бағасы ақпан айында 5 мың теңгеге немесе 2,3%-ға, тоннасына 219,5 мың теңгеге жоғарылады. Ал жазғы және маусымнан тыс дизельдік отын – 4,65 мың теңгеге немесе 1,6%-ға, тоннасына 289 мың теңгеге көтерілді. 30 қаңтардан бастап бензин мен дизель отынының көтерме және бөлшек сауда бағасын мемлекеттік реттеу жойылды. Бұл ретте сұйытылған мұнай газының (СКГ немесе автогаз) бөлшек және көтерме сауда бағасын мемлекеттік реттеу сақталады. 1 ақпанда автогаздың тиісті бағасы көтерілді.

Нарықтың тағы бір қатысушысы KC Energy Group ақпанда автогаздың көтерме бағасын қаңтармен салыстырғанда 15%, тоннасына 58 164 теңгеге дейін өсірді (ҚҚС, FCA Мұнай өңдеу зауыты). Бұл ретте Шымкент және Павлодар мұнай өңдеу зауыттарынан сатып алынған және жанар-жағармай құю станциялары желілеріне қайта сатылған АИ-95 маркалы көтерме баға ақпан айында өзгермей, тоннасына 275 мың теңге болды. Сондай-ақ Шымкент пен Атырау мұнай өңдеу зауыттарының авиакеросинінің көтерме бағасы тоннасына 330 мың теңге деңгейінде сақталды.

Желтоқсан айында KC Energy Group 233,25 мың тонна АИ-92, 48,7 мың тонна АИ-95 және 245,94 мың тонна дизельдік отын жеткізген. KC Energy Group Petrosun компаниясына ұқсас шарттарда құрылды, қатысушылардың құрамы бірдей, онда акциялардың 51%-ы қытайлық CNPC-ке, 49%-ы ҚазМұнайГазға тиесілі.

АИ-92/93 маркасының шекті бөлшек сауда бағасы 2023 жылы сәуірде литріне 205 теңгеге (аймаққа байланысты литріне 182–187 теңгеден), дизель отыны – 295 теңгеге (өңірге байланысты 230–260 теңгеден) дейін өсті. Тәуелсіз мұнай өндіруші ұйымдар сонау 2023 жылдың күзінде АИ-92 маркалы бензин мен дизель отынының бөлшек сауда бағасын 2024 жылдың басынан сәйкесінше литріне 230 теңге және 345 теңгеге дейін, ал қазақстандық мұнай өңдеу зауыттарына жеткізілетін шикі мұнайдың құнын тоннасына 135-145 мың теңгеден 115 мың теңгеге дейін өсіруді ұсынған еді.

Талқылау