Сондай-ақ қалалық емханаларда профилактикалық іс-шаралар өткізу үшін Жастар денсаулық орталықтары ашылды. Онда жасөспірімдер мен жастар арасында психикалық және репродуктивті денсаулықтың профилактикасы мен қорғауға бағытталған қабылдау, консультация, клиникалық-диагностикалық қызметтер және ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізіледі.

“Қазақстанда психикалық және неврологиялық бұзылуларға, сондай-ақ Mental Health gap Action Programme (mhGAP) мамандандырылмаған Денсаулық сақтау ұйымдарында алкогольге деген тәуелділікке байланысты көмек көрсету үшін Дүниежүзі денсаулық сақтау ұйымының басшылығы енгізілуде. Денсаулық сақтау жүйесінің дәрігерлері мен психологтарын оқыту Mhgap бағдарламасы бойынша еліміздегі психикалық денсаулық сақтау қызметін дамытудың 2023-2024 жылдарға арналған Жол картасына енгізілген”, – дейді психотерапевт.

ДДҰ елдік кеңсесінің техникалық қолдауымен "Қазақстан Республикасында психикалық денсаулықты сақтаудың бірыңғай ақпараттық қызметін (call, Contact-center) Пилоттау" жобасы іске асырылуда. Жобаның мақсаты: пилоттық өңірлерде көрсетілген көмектің сапасына қанағаттанушылықты одан әрі қадағалау мүмкіндігімен нақты уақыт режимінде қолжетімді ақпараттық сервисті қамтамасыз ету арқылы психикалық денсаулық саласындағы қызметтерге қолжетімділікті кеңейту және көп азаматтардың бұдан хабардар болуын қамтамасыз ету.

Алкогольге тәуелді адамдарға медициналық-әлеуметтік көмек 17 облыс орталықтары мен Астана, Алматы және Шымкент қалаларында жұмыс істейтін өңірлік психикалық денсаулық орталықтарында амбулаториялық деңгейде де, стационарлық деңгейде де көрсетіледі. Қазіргі уақытта әрбір өңірде сот шешімі бойынша алкоголизмді мәжбүрлеп емдеуге арналған бөлімшелер бар. Қазақстан бойынша психоактивті заттарды қолданудан туындаған психикалық мінез-құлықтық растрлық тұлғаларды мәжбүрлеп емдеуге арналған барлығы 1919 төсек орналастырылған.

Ішімдіктің зияны, оның салдары мен қауіптері туралы баяндайтын қандай науқандар өтті?

Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығы бастапқы профилактиканы жүргізуге жәрдемдеседі және басқа психикалық денсаулық қызметінің ұйымдарымен қатар маскүнемдіктің қайталама және үшінші профилактикасын жүргізеді.

Гүлнұр Қуанышқызы алкоголизмнің алдын алу шаралары туралы айтты.

“Маскүнемдікті алдын-алудың алғашқы сатысы – бұл алкогольді үнемі ішуді бастамаған немесе оны енді қолдана бастаған адамдарда алкогольге тәуелділіктің дамуын болдырмауға бағытталған шаралар. Бастапқы алдын алу шараларына мыналар жатады. Бірініш, алкогольдің зияны және оның денсаулыққа тигізетін зардаптары туралы баяндайтын ақпараттық және білім беру науқандарын өткізу (брошюралар, буклеттер, ақпараттық стендтер, ашық есік күндері, семинарлар). Екіншіден, оқушыларға, студенттерге және басқа да жастарға маскүнемдік мәселесі бойынша семинарлар мен тренингтер өткізу”, – дейді маман.

Маскүнемдіктің қайталама профилактикасы – бұл алкогольге тәуелділіктің ерте көріністері бар адамдарды анықтауға және оларға көмектесуге бағытталған шаралар. Қайталама профилактиканың негізгі әдістеріне мыналар жатады:

1. Мәселенің алғашқы белгілерін анықтау үшін халық арасында алкогольге тәуелділікті анықтайтын скринингтен өткізу (сауалнама\психиатр-дәрігердің тексеруі);
2. Алкогольге тәуелділіктің ерте көріністері бар адамдарға консультациялық көмек және психологиялық қолдау көрсету;
3. Қайталануды емдеу және алдын алу мақсатында алкогольге тәуелділіктен зардап шегетін адамдар үшін оңалту бағдарламаларын жүргізу.

Маскүнемдіктің үшінші профилактикасы – бұл алкогольге тәуелділіктен зардап шегетін адамдарды оңалтуға және әлеуметтік бейімдеуге бағытталған шаралар. Үшінші профилактиканың негізгі әдістеріне мыналар жатады:

1. Медициналық емдеу, психотерапия, әлеуметтік қолдау және өзін-өзі бақылау дағдылары бойынша тренингтерді қамтитын ұзақ мерзімді оңалту бағдарламаларын жүргізу.
2. Алкогольге тәуелділіктен арылған адамдар өз тәжірибелерімен бөлісіп, басқаларға көмектесе алатын қолдау топтарын ұйымдастыру.
3. Әлеуметтік бейімделу үшін жағдай жасау.

Жалпы, маскүнемдіктің алдын-алудың барлық үш кезеңі бір-бірімен байланысты және бұл мәселені тиімді болдырмау және емдеу үшін оны кешенді түрде қолдану керек.

Ішімдікті қалыпты тұтынудың саналы мәдениетін қалай құрамыз?

Психотерапевтің айтуынша, алкогольді қалыпты тұтыну мәдениетін құру бірнеше негізгі аспектілерді қамтиды:

Адамдарды алкогольді шамадан тыс тұтынудың денсаулыққа да, әлеуметтік әл-ауқатқа да әсері туралы хабардар ету;
Алкогольге байланысты тәуекелдерді қалай тануға және болдырмауға үйрету;
Алкогольді қалыпты тұтынуды көрсететін рөлдік модельдердің маңыздылығы;
Қоғамдық қайраткерлер мен көшбасшылар жауапты мінез-құлықтың үлгісін көрсетуі керек;
Қалыпты тұтыну норма болып саналатын әлеуметтік нормаларды қалыптастыру және сақтау;
Орташа мөлшерде ішпеуді немесе ішпеуді таңдаған адамдарды тану және мадақтау;
Жастарға алкогольдің қолжетімді болуын шектеу;
Балалар мен жасөспірімдер болуы мүмкін жерлерде алкогольді жарнамалауды реттеу;
Байсалды іс-шаралар мен ойын-сауықтарды құру және насихаттау;
Ішімдіксіз мәдени және спорттық іс-шараларды қолдау және дамыту;
Алкогольге байланысты мәселелермен күресетіндерге ресурстар мен қолдаудың қол жетімділігін қамтамасыз ету;
Оңалту және кеңес беру бағдарламаларын дамыту;
Отбасылар мен қауымдастықтарды қалыпты тұтыну мәдениетін қалыптастыру үрдісіне тарту;
Алкогольге қатысты мәселелерді талқылау үшін семинарлар мен кездесулер ұйымдастыру;

Алкогольді қалыпты тұтынудың саналы мәдениетін қалыптастыру қоғам, отбасылар, білім беру мекемелері мен денсаулық сақтау органдарының бірлескен күш-жігерін қажет етеді.

Маскүнемдікті емдеу шаралары қаншалықты қолжетімді?

“ПЗ қолданудан пайда болған психикасында және мінез-құлығында ақауы бар науқастарға медициналық және әлеуметтік көмек көрсетіледі. Ол үшін барлық облыста 20-дан аса, қалада 82 амбулаториялық және емханалық ұйымдар дәрежесінде психикалық ұйымдар жұмыс жасайды”, – дейді Гүлнұр Қуанышқызы.

Республикалық деңгейде 2 ұйым жұмыс істейді.

Медициналық көмектің кепілденген көлемі аясында ішімдікке тәуелді науқастар тегін емделіп, оңалтудан өтеді. Ем-шара "Республикалық денсаулық сақтауды дамыту орталығы” ұсынған аймақтық психикалық денсаулық орталықтарында және психикалық денсаулық ғылыми және практикалық орталығында жүргізіледі. Сондай-ақ медициналық қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссия мақұлдаған, мынадай әдістемелерді қолданады:

Дәрі-дәрмекпен емдеу;
Кешенді медициналық және әлеуметтік оңалту бағдарламасы;
Рецидивке қарсы терапия.

Емдеу және оңалту бағдарламасы ғылыми негіздемеден, эксперименттік сынақтан және инновациялық технологияларды енгізуден өтті. Жұмыстың негізгі принциптері:

Кез-келген клиентке қолжетімді болу;

Бастапқы медициналық-санитарлық желі арқылы қайта бағыттау;

Үкіметтік емес ұйымдар және өзін-өзі айналдыру, бұл арқылы тегін емдеу мүмкіндігі мемлекеттік тапсырыс;

Науқастардың жеке өмірін құпияда сақтау.

Бағдарламаға тән принцип– емдеудің кезеңділігі. Бірінші кезеңде дәрілік детоксикация, екінші кезеңде интегративті-дамытушы психотерапия және психологиялық оңалту, үшінші кезеңде әлеуметтік оңалту және реинтеграция. Емдеу ұзақтығы – 2 айдан 18 айға дейін.

Талқылау