Белгілі ақын, халық жазушысы, мемлекеттік сыйлықтың иегері Қалижан Нұрғожаұлы Бекхожин 1913 жылы 15 желтоқсанда Павлодар облысы Баянауыл өлкесінде қарапайым шаруа отбасында дүниеге келген. Шын есімі Қали–Мұхаммед. Әкесі Мәшһүр Нұрғожа Троицк қаласындағы Зейнолла ишанның медресесін үздік бітірген. Мәшһүр Жүсіппен, Ақан сері, Исамен айтысқан. Кейбір болыстарды шенеп, сын айтқан ақын болған.

Болашақ жазушы Қалижан Бекхожин сауатын араб тілінде ашқан. Бала кезінде жалдамалы молдадан арабша хат таныған Қалижан қисса-жырларды көп оқып, әдебиетке ерте құмартады. 1924 жылы дін оқуынан кеңес мектебіне ауысады. 1929 жылы комсомол қатарына өтіп, 1930 жылдың басында Ертіс бойындағы Ақсу ауылында мұғалім қызмет етеді. 1932 жылы 19 жасында аудандық «Колхоз» газетінде 8 наурыз – әйелдер күніне арналған тырнақалды өлеңі басылып шықты. Содан кейін осы газеттің жауапты хатшысы қызметіне жұмысқа шақырылады. 1934 жылы мамыр айында Алматыға Қазақстан жазушыларының І съезіне Павлодардан делегат болып келді.

1938 жылы Қалижан Бекхожин қазақ педагогикалық институтын бітіріп шығады. 1932-1934 жылдары Павлодардағы «Колхоз» газетінің редакциясында қызмет етіп, онда өзінің алғашқы өлеңдері мен эсселерін жариялады.

Бекхожиннің шығармалары 30-шы жылдардың ортасында жариялана бастады. 1938-1939 жылдары «Балтабай», «Орман қызы», «Ақсақ Құлан» атты үш поэмасы жарық көрді. Оның поэзиясында комсомолдық ынта-жігер мен социализмнің жеңісі үшін өзін-өзі құрбан ету бейнеленген. «Орман қызы» поэмасында өнер мен махаббат күшіне ерекше назар аударады.
Бекхожин өмірін революция, жеңіс үшін құрбан еткен қазақтың даңқты ұлдары туралы шынайы тарихи деректерге негізделген поэмалар жазды.

«Дала комиссары» поэмасында Әліби Жангелдиннің бейнесін суреттесе, «Кремль сақшысы» поэмасында бұрынғы қарауылшы Әли Сарсенбиннің Ленинмен кездесуі туралы естеліктерін жеткізеді.

1938-1942 жылдары Қазақстанның комсомол комитетінің баспа үйінде, Қазақстан Жазушылар одағында, Қазақ ұлттық мәдениет ғылыми-зерттеу институтында жұмыс істеді.

Қалижан Бекхожин 1942 жылдан 1946 жылдың ақпанына дейін әскери журналист ретінде соғыста жүрді. Бұған дейін ол артиллерия мектебінде оқып, саяси құрам курсының студенті болған. Ол әскери журналист болып жүріп, майдан туралы хабарлар жазып, жауынгерлердің рухын қолдап, олардың жеңіске деген сенімдерін нығайтты. Соғыс кезінде ол «Біздің Қошқарбай», «Досымның есінде», «Әпкеме», «Қайта ашылған гүл» және басқа да өлеңдерін жазды. 1941 жылы «Александр Невский» және «Жиырма сегіз» поэмалары жарық көрді.

1946-49 жылдары КСРО ҒА Қазақ филиалының тіл және әдебиет институтының ғылыми қызметкері болды. 1947 жылы КСРО Жазушылар одағының пленумында бірінші хатшы А.Фадеев Қалижан Бекхожиннің «Сырдария аңызы» атты өлеңдер мен балладалар жинағын «соғыстан кейінгі кезеңнің ең жарқын басылымдарының бірі» деп атады. Жазушы 1949 жылдан бастап шығармашылық жұмыста болды. Алайда, ол 1950 жылдардың басында тәуелсіздік үшін күрескен Кеңесары Қасымов пен Наурызбай туралы жазылған «Батыр Науан» поэмасы үшін үй қамауында отырды. Оның өлеңдері басылым беттеріне жарияланбай, шығармаларына тыйым салынды. Бірақ, ақыр соңында жазушы ақталып шығады.

1950 жылы Бекхожин «Мариям Жагор қызы» атты атақты поэмасын жазды. Оның шығармашылығы кең ауқымды. Ол қабілетін драматургия мен публицистикада да, сыншылдық пен көркем аудармада да көрсете алды. 60-шы жылдардан бері Бекхожин қазақ тілінде қырықтан астам ақындық кітаптар жазды. Ол ақын әрі суретші ретінде өз туындыларында өнер мен әннің қасиетті күшін жырлады. Ол «Аппақ-наме» шығармасы арқылы Низамиді, «Қорқытпен тілдесу» туындысы арқылы Қорқытты, «Соңы сайран» арқылы Ақан сері бейнесін тірілтті.

1965 жылы Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика кафедрасында «Қазақ баспа сөзінің даму тарихы» тақырыбында тарих ғылымдарының докторы дәрежесіне арналған монографиялық баяндамасын табысты қорғап шықты.

Бекхожин 1957 жылы «Ақан Атаев», 1961 жылы «Егер жүрек шын берілсе», «Нөсерден кейін», «Гималай сарыны» секілді поэмалар жазды және бұлар республиканың көптеген театрларында сахналанды. 1969 жылы оның «Дәстүр және жаңашылдық» атты әдеби-сын шығармаларының жинағы жарық көрді.

Қалижан Бекхожин көп уақытын көркем аудармаға арнаған жазушы. Ол Пушкин, Лермонтов, Некрасов, Маяковский, Байрон және басқа жазушылардың шығармаларын қазақ тіліне аударған.
Қалижан Бекхожин санаулы ғұмырын поэзияға арнап, оқырманына кең құлашты терең толғаныстарға толы жырларын қалдырды. Бала күнінен әдебиетке құмартқан ақын «Орман қызы», «Аппақ-наме», «Кек» поэмалар жазды. Оның өлеңдерінің әр қайсысы дәуірлік сипатқа ие. Лирикалық саз, философиялық толғаныс басым.

Белгілі халық жазушысы 1978 жылы Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, екі рет Еңбек Қызыл Ту орденімен, Халықтар достығы орденімен, ІІ дәрежелі Отан соғысы ордендерімен марапатталды.

Stan.kz сайтын Telegram арқылы оқыңыз. Арнамызға жазылыңыз.

Талқылау