“Баж салығы – Америкаға басқа елдерден келетін импортттық тауарлардың үстінен салынатын салық. Трамп Қазақстанға 27% баж салығын салды. Демек Қазақстаннан Америкаға тауар барса, сол тауардың үстінен салық салынады. Бірақ бізге оның айтарлықтай ықпалы жоқ. Себебі біз Америкаға дайын тауар экспорттап отырған жоқпыз. Қазақстанның Америкаға жеткізетін негізгі тауарлары: ферро қорытпа, металл, мұнай және уран. Сондай-ақ АҚШ-қа тантал деп аталатын сирек кездесетін металл жібереміз. Мұның барлығы – шикізат. Ал шикізат Америкаға стратегиялық маңызы бар тауар ретінде кез келген баж салығынан босатылған. Өйткені ол бізге емес, Американың өзіне керек. Сол себепті дәл қазір бізге салып жатқан баж салығының Қазақстанға қатты әсері болмайды”, – дейді ол.

Десе де қаржыгер бұл құбылыстың Қазақстан үшін жағымсыз тұстары барын да жасырмады.

“Біріншіден, Американың бізден мұнай алып отырған Қытайға және Еуроодаққа енгізген баж салығы бізге зиянын тигізуі мүмкін. Баж салығы өскен сайын біздің мұнайды алатын мемлекеттерде экономикалық белсенділік төмендеп, Америкаға тауарларын аз сатады. Сондықтан ондағы зауыттарда белгілі бір кідірістер болып, өндірістер баяулауы ықтимал. Осы себепті әлемде мұнай бағасы түсе бастайды. Мұнайдың арзандауы біздің Ұлттық қорға түсетін салымдардың азаюына тікелей әсер етеді. Осы жағынан Қазақстанға кері ықпалы болады. Екіншіден, Ұлттық қорлың инвестициялық бөлігі әлемдегі ірі компаниялардың акцияларына салынған. Дәл осы экономикалық сауда соғысы ол компаниялардағы акцияларды құлдыратады”, – дейді Айбар Олжаев.

Ол осыған байланысты Ұлттық қордың инвестициялық портфелі төмендеп кетуі мүмкін деген болжам жасады. Ал бұл қордың инвестициялық табысына әсер етеді.

“Трамптың бұл бастамасы әлем елдеріне кері ықпал етеді. Ал оның салдары Қазақстанға тиеді”, – дейді экономист.

Қаржыгер Расул Рысмағамбетов те Трамп енгізген баж салығына алаңдауға еш негіз жоқ дейді. Оның ойынша, Қазақстанға енгізілген баж салығының басым бөлігі – Еуразиялық экономикалық одақтың тарифтері.

“Біздің тауарлардың көбі баж салығына жатпайды. Сондықтан АҚШ-пен қарым-қатынасымыз тұрақты. Біз ол жаққа 2 миллиард долларға экспорт жасаймыз, ал олардан 1 миллиард долларға тауар импорттаймыз. Яғни, біздің сауда балансымыз профицитті. Егер мұнай стратегиялық ресурстар тізімінде болса, онда бәрі тұрақты болады. Жалпы Трамптың мұнай өндіруді арттыру саясаты оның бағасын төмендетуге тиіс. Осы жағдайдан кейін 1-2 ай шектеулі хаос болады. Кейін адамдар АҚШ-қа барып келіссөздер жүргізе бастайды немесе жаңа сауда блоктарын құрады. Мұндай жағдай әлемде алғаш рет болып отыр. Өйткені ежелден бүкіл әлем доллармен сауда жасайды. Демек қандай жағдай болмасын, доллар әлемдік саудамен қамтамасыз етілген”, – Расул Рысмағамбетов.

Ол көптеген елдер өз нарықтарын тиімді қорғай алатынын атап өтті. Сондықтан Қазақстанға да отандық өндірушіні қорғауды қолға алу қажет екенін айтты.

Экономист керісінше, бұл өзгерістің нәтижесінде кейбір тауарлар біз үшін тіпті арзандауы да мүмкін екенін айтады.

“Тарифтер енгізілген елдер жаңа нарықтар іздейді. Сөйтіп Қазақстан техника, металдар, көлік құралдары немесе құрылыс материалдары бойынша әлдеқайда тиімді ұсыныстар алуы әбден мүмкін. Бұл тіпті Қазақстандағы бизнес пен тұтынушылар үшін қолайлы жағдай жасауы ықтимал. Әрине, біз АҚШ нарығын алмастыра алмаймыз, бірақ ТМД елдерімен салыстырғанда біздің нарық көлемі жағынын болмаса да, баға жағынан тартымды”, – дейді қаржыгер.

Расул Рысмағамбетов инфляция мәселесін де қозғады. Айтуынша, ғаламдық инфляция Қазақстан инфляциясына айтарлықтай ықпал етпейді. Егер баж салығы АҚШ-та инфляцияның жеделдеуіне әкелсе, бұл доллардың әлсіреуіне себеп болуы мүмкін деген пікірде. Оның сөзінше, мұндай жағдайда Қазақстан үшін долларлық аймақтан импорттау арзандайды, ал теңгенің долларға қатысты нығаюы ықтимал.

Талқылау