"Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы туралы" 2013 жылғы 16 қаңтардағы № 70-V ҚР Заңына сәйкес "демаркация" ұғымы Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта рәсімделген жергілікті жердегі Мемлекеттік шекараны айқындауды және белгілеуді білдіреді.

Басқаша айтқанда, шекарадағы әрбір метр қашықтыққа біздің шекара қызметі қоршаулар, сымдар және өзге де инженерлік-техникалық құралдарды әлдеқашан орнатқан болса да, мемлекетаралық деңгейде бекітілген жергілікті жерде мемлекеттік шекараның өту сызығы айқын көрінетін шекара белгілері бар шекара учаскелері ғана ресми түрде таңбаланған болып есептеледі.

Бүгінгі таңда Қазақстан бес елдің үшеуімен – Қырғызстан, Түркіменстан және Қытаймен шекараны демаркациялауды толығымен аяқтады. Тиісті халықаралық шарттарға қол қойылды, ратификацияланды және күшіне енді.

ҚР СІМ ақпараты бойынша, бүгінде Қазақстан-Өзбекстан мемлекеттік шекарасы желісінде шекара белгілерін орнату бойынша далалық демаркациялық жұмыстар аяқталды. Тараптар Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы арасындағы қазақ-өзбек мемлекеттік шекарасын демаркациялау туралы шарт жобасының мәтінін келісе отырып, шекараны демаркациялаудың қорытынды құжаттары пакетін дайындауды аяқтады. Қазақстан-Өзбекстан бірлескен демаркациялық комиссиясының 99 отырысы өтті.

Бірақ Ресеймен шекарада шекара тіректерін орнату (ең ұзын, 7500 км) әлі де жалғасуда.

“Ресей Федерациясымен мемлекеттік шекараны демаркациялау бойынша келіссөздер жоспарлы режимде жалғасуда. Қазіргі уақытта шекара белгілерін орнату Батыс Қазақстан, Атырау, Ақтөбе, Қостанай, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстары шегіндегі шекара учаскелерінде аяқталды. Абай облысы мен Шығыс Қазақстан облысының биік таулы орманды аймақтарында шекараны демаркациялау бойынша жұмыстар жалғасуда. Сондай-ақ Қазақстан-Ресей мемлекеттік шекарасын демаркациялау туралы халықаралық шарттың ажырамас бөлігі – шекараны демаркациялаудың қорытынды құжаттарын дайындау бойынша жұмыс жалғасуда”, – дейді Қорғаныс министрлігі.

Ресеймен шекараны демаркациялаудың қиындықтары

Бүгінгі таңда Қазақстан-Ресей бірлескен демаркациялық комиссиясының 119 отырысы өтті. Дипломаттардың мәліметтері бойынша, Ресей Федерациясымен таңбаланбаған шекара белгісінің ұзақтығын нақты есептеу далалық демаркациялық жұмыстар орындалған шекара учаскелеріне демаркациялаудың қорытынды құжаттарын жасау және келісу жөніндегі камералдық жұмыстар аяқталғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.

“Мемлекеттік шекараны демаркациялау екіжақты келіссөздер процесі екенін ескеру керек, сондықтан оның нәтижелері тек Қазақстан тарапының позициясына ғана емес, сондай-ақ қарсы әріптестердің ерік білдіруіне де байланысты. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының жалпы ұзақтығын (13300 км-ден астам) назарға ала отырып, оны шегендеу мерзімдері қолайлы деп пайымдаймыз. Бұл ретте, біздің ойымызша, қазақстандық тәжірибе Мемлекеттік шекараны халықаралық-құқықтық ресімдеу процесінде жүрген басқа елдер үшін жақсы үлгі бола алады”, – делінген Қорғаныс министрлігінің хабарламасында.

Қазақстандық дипломаттар Қазақстан-Ресей мемлекеттік шекарасын делимитациялау кезінде шекара ауданындағы шаруашылық жүргізуші субъектілердің физикалық-географиялық объектілері мен жер пайдалану объектілерінің қазіргі жағдайын, сондай-ақ шекара маңындағы халықтың мүдделерін ескергенін түсіндірді.

Шекараны шегендеу кезінде жергілікті жердің жағдайлары (биік таулар, мұздықтар, ормандар) шекаралық белгілерді орнатуға мүмкіндік бермейтін жағдайлар туындайды, бұл далалық шегендеу жұмыстарының қарқынына әсер етеді және қосымша шығындарға (авиация, мамандандырылған техника тарту және басқалары) әкеп соғады. Бұл жағдайда жергілікті жерде және демаркацияның қорытынды құжаттарында шекараны белгілеудің басқа әдістері мен құралдары бар. Осылайша, демаркация барысында физикалық кедергілер туындаған жағдайда тараптар оларды өзара уағдаластық бойынша реттейді.

Шекараны демаркациялаудың тағы бір қиын сәті оның сызығы өзен арнасымен өтетін кезі. ҚР СІМ халықаралық құқыққа сәйкес, мемлекеттер арасындағы шекара өзен бойымен өткен жағдайда тараптар уағдаластық бойынша мынадай нұсқалардың бірін таңдайды:

Кеме жүзетін өзенде шекара оның фарватері бойынша, кеме жүрмейтін өзенде – оның ортасы бойынша айқындалады.

Сондай-ақ, өзеннің бойымен шекараны – арна түбінің ең төменгі бөліктерін байланыстыратын сызықтармен анықтауға болады.

Шектес елдермен мемлекеттік шекараны демаркациялау туралы Қазақстан Республикасының жасасқан халықаралық шарттарында белгіленген ережелерге сәйкес жергілікті жердегі, оның ішінде шекаралық өзендердегі кез келген өзгерістер, егер тараптар өзгеше уағдаласпаса, мемлекеттік шекара сызығының өтуіне өзгерістер енгізуге әкеп соқпайды.

Демаркациялау процесі жергілікті жерде шекара белгілерін орнату жөніндегі далалық жұмыстарды, сондай-ақ мемлекеттік шекараны демаркациялау туралы халықаралық шарттың ажырамас бөлігі болып табылатын демаркациялаудың қорытынды құжаттарын дайындау және келісу жөніндегі камералдық жұмыстарды да қамтиды: мемлекеттік шекара картасы, мемлекеттік шекара сызығының өтуін сипаттау, шекара белгілерінің координаттары мен биіктіктерінің каталогы, шекара белгілерінің хаттамалары және басқалар7

Қазақстандық дипломаттар демаркация жөніндегі келіссөздер нәтижелі өтіп жатқанын және Ресей мен Өзбекстан елдерімен жұмыс кесте бойынша аяқталуы тиіс екенін атап өтті. Бұл таяу жылдары мемлекеттік шекара ресми делимитацияланып қана қоймай, толық демаркацияланатынын білдіреді.

Талқылау