"Автокриминалист" сараптамалық орталығының жетекшісі Максим Шелковтың айтуынша, 800-ден астам, негізінен корей және жапон маркалы автомобильдерге қатысты ауқымды алаяқтық болған.

"Барлық зардап шеккен 2023 жылы автомобиль сатып алған. Көліктер Ресейде ресми түрде электронды техникалық паспорт және көлік құралының қауіпсіздігі туралы куәлік алу арқылы рәсімделген. Олар Қазақстаннан "көлеңкелі" немесе параллельді импорт бойынша әкелінген көліктер ретінде автосалондар арқылы ресми сатылды. Бірақ 2024 жылдың ақпанында Қазақстан азаматтары алаяқтардың құрбаны болғаны туралы полицияға жаппай арыз бере бастады", – деп хабарлады Шелков.

Оның айтуынша, 2023 жыл бойы Қазақстан азаматтарына осы схеманы ұйымдастырушылар автокөліктерді өз атына кредитке рәсімдеуді ұсынып, 2 миллион теңге (шамамен 400 мың рубль) мөлшерінде сыйақы және көлікті төмен бағамен кейін сатып алу мүмкіндігін ұсынған. Алаяқтар көліктердің таксопарктер мен автопрокатқа жұмыс істеу үшін сатып алынатынын айтып, заем алушылардың кредит бойынша төлемдерін төлеп беруге уәде еткен. Ал қарызды өтегеннен кейін көлікті таксопаркке немесе автопрокатқа қайта рәсімдеуге не жеңілдетілген бағамен сатып алуға уәде еткен.

Экспортталған және сатылып кеткен

Алаяқтық схеманы ұйымдастырушылар 2024 жылдың ақпанында Қазақстан азаматтарымен жасалған ауызша келісімдерді орындамай, несиелер бойынша төлемдерді тоқтатты (1-2 төлем немесе мүлдем жасамады). Қазақстандық банктер тікелей ақшаны жаппай талап ете бастады. Алданғандарын түсініп, өздеріне несиеге көлік алған қазақстандықтар полицияға хабарласқан.

Полиция қылмыстық іс қозғап, автомобильдерді халықаралық іздестіруге жариялады. Тергеу барысында көліктердің такси мен прокатта жұмыс істемегені, бірақ дереу Ресейге экспортталып, сатылғаны анықталды. Осы мақсатта Қазақстандағы меншік иелерінің атынан сатып алу-сату келісімдері жасалған. Алаяқтық схеманы ұйымдастырған деген күдікпен бір ер адам ұсталды.

"Қазірдің өзінде менің YouTube арнамда жариялағаннан кейін алданған адамдардың саны артып отыр. Қазақстан полициясына зардап шеккендерден ондаған арыз түсті. Енді қазақстандықтар өз көліктерін қайтаруға тырысып бағып жатыр. Ал ресейліктер адал сатып алушылар ретінде танылу үшін күресіп, автосалондардан ақша талап етіп жатыр", – деп айтты Шелков.

Енді көліктің тарихын eGov.kz порталынан тексеруге болады

"18 секундта үлгерді": Вице-премьер не себепті жеңілдетілген автонесие бағдарламасы алынып тасталғанын түсіндірді

Бандит Петербург

Шелковтың айтуынша, қазір ресейлік полиция осы схема бойынша сатылған көліктерді иесі жол полициясына жүгінген кезде анықтауда: сату кезінде жаңа иесіне қайта тіркеу, иесінің тегі өзгерген кезде тіркеу куәлігін ауыстыру және т.б. ұқсас жағдайлар. Автокөліктерге басқаша қаралады: олардың кейбіреулері тәркіленіп, арнайы тұрақтарға жіберіледі. Басқалары сату құқығынсыз сейфтік түбіртек бойынша қазіргі иелерінде қалады. Сонымен қатар көптеген ресейлік көліктерін іздеуде деп күдіктенбей, айдап жүр.

"Несие" бойынша сатып алынған көліктердің көпшілігі Санкт-Петербургтегі автосалондар арқылы сатылды. Көліктер Қазақстанда есепте тұрмаған, мүлдем жаңа ретінде ұсынылды. Осы схема бойынша Ресейге келген ең таралған модельдер арасында Hyundai Elantra, Creta, Sonata, Tucson, сондай-ақ Toyota Camry бар.

"Барлық көлік әлі де Қазақстанда есепте тұр. Олар несиеге алынған және халықаралық іздеуде. Ресейде сатып алу кезінде бұл ақпаратты тексеру мүмкін емес. Себебі Қазақстанда ол VIN нөмірі бойынша емес, мемлекеттік нөмірі мен тіркеу куәлігінің нөмірі бойынша беріледі", – деп түсіндірді Шелков.

Ресейдегі делдалдар көлік сатып алушыларын қалай алдайды

Мәскеу тұрғыны Антон Сидорчук, 2,44 миллион рубльге проблемалы Hyundai Creta кроссоверін сатып алған. Оны қайта сатқаннан кейін басылымға жаңа иесінің кредитке сатып алынған көліктің ақшасын қайтарып, қосымша шығындарды өтеуді талап еткенін айтты.

"Мен Hyundai Creta-ны шамамен бір ай бұрын анама туған күніне сыйлық ретінде сатып алдым. Ол көлікпен жүрмеді, сондықтан оны сату туралы шешім қабылдадық. Сатып алушы көлікті тіркеуге барғанда, оны тәркілеп, көліктің халықаралық іздеуде екенін хабарлады", – деді Сидорчук.

Ер адам Қазақстандағы Creta иесімен хабарласып үлгерді және ол өзінің де жәбірленуші екенін айтты – ол көлікті жалға алу үшін пайдалану үшін несиеге көлік алған. Алайда көлік Санкт-Петербургтегі дилерге жетіп, оны 2024 жылдың ақпанында ресейлік сатып алып, оны Сидорчукке қайта сатып жіберген.

"Іздеу жұмыстары, қазір белгілі болғандай, наурыз айында көлікке түскен. Бізден көлік алған әйел оны несиеге сатып алды, барлық құжаттарды банкке жібердік. Көлік қазірдің өзінде іздеуде болды, ал қазақстандық полиция іздеушілер тізіміне Крета үшін басқаша VIN емес, дене нөмірін қойды. Тіпті банк оны көрмеді", – деп түсіндірді Сидорчук.

Алаяқтар-банкроттар

Ресейдегі зардап шеккен автомобиль иелері көліктерін сатып алған сатушыларға келісімді бұзып, ақшаларын қайтаруды талап ету үшін жүгінуі мүмкін деп түсіндірді автокөлік заңгері Сергей Смирнов.

"Мұндай автокөліктердің иелері сатушыларға шығынды өтеу туралы талап қоюға мәжбүр болады. Егер автосалон бастапқыда схеманың заңға сәйкес келмейтінін түсінсе, онда бұл компания банкроттық туралы жариялауы мүмкін. Оның активтері болмауы ықтимал", – деді Смирнов.

Сондай-ақ Ресейдегі проблемалы автомобильдің қазіргі иесі өзін сот арқылы адал сатып алушы ретінде тану жолын таңдауы мүмкін, бірақ бұл жағдайда ол көліктің кепілдікте екенін білмегенін немесе біле алмағанын дәлелдеуі керек.
"Қазақстанда көліктерге шектеулер қойылғанын ескере отырып, отандық ресурстарда мұндай ақпарат болмаған", – деп түйіндеді заңгер.

Еске салайық, бұған дейін Қызылордада көліктерін автосалонға сатқан отызға жуық адам компанияның алдап кеткенін айтып, бас көтерді. Сөздерінше, автосалонның иелері “көлікті қымбат бағаға аламыз, 14 күннен кейін ақшасы түседі” деп келісімшарт жасасқан. Алайда кейін көлік те, ақша да жоқ болған.

Талқылау