Бүкіл елді көкөніс, жеміс-жидек, мақтамен қамтамасыз етіп отырған Қазақстанның оңтүстігі жыл сайын су тапшылығына ұшырайды. Диқандардың айтуынша, құрғақшылық маусымда болады. Сондықтан көптеген шаруалар жиі суаруды қажет етпейтін дақылдарды өсіріп жатыр.

"Мен мақта өсірдім, енді жүгері де еге бастадым. Жыл сайын су қажет болатын кезде тапшылық болады”, – деді шаруалар Бақтияр Жанымбаев.

Еліміздің аумағы арқылы өтетін ірі өзендердің көбі көршілес республикалардан бастау алады. Қазақстан басқа мемлекеттердің су саясатына тәуелді. Кейінгі 10 жылда Қазақстанның көптеген өзен алаптары келіп түсетін су көлемін жоғалтты.

Өзбекстандағы судың тартылуына байланысты Арал-Сырдария су бассейнінің көлемі үштен бірге қысқарды. Қырғызстаннан Шу-Талас өзені алабына құйылатын су көлемі 32% азайған. Қытайдан су алатын Ертіс бассейнінің көлемі бестен бір есе қысқарды. Балқаш-Алакөл өзені бассейніндегі су ағыны 15% азайды. Ресейден Жайық-Каспий ойпатына келетін су ағыны да азайды. Үкімет бұл мәселемен көп жыл бойы айналысып келеді. Осылайша Өзбекстанмен трансшекаралық суды есептеу үшін есептегіштерді орнатуға келісті. Қырғызстаннан Жамбыл облысына су тарту мәселесі шешілді. Оралдың экожүйесі Ресеймен бірлесіп қалпына келтірілмек. Қытайға қатысты жағдай екіталай. Мамандар су тапшылығы бағаның өсуіне әкелуі мүмкін дейді.

“Ертістен Оңтүстік Қазақстанға, Қызылордаға, Аралға қарай 2 текше километр бұру керек. Мысалы таудан ағып жатқан барлық суды жинап, оларды дұрыс бағытқа бағыттаймыз”, – деді эколог Тимур Елеусізов.

Экологтар жұмысты су қоймаларының төсеніштерін көгалдандыруға бағыттау қажет дейді. Жасыл кеңістіктер судың төгілуіне жол бермейді және булану мәселесін шешеді. Сондай-ақ су ағатын арналарды жөндеу қажет. Бір реттік су тапшылығы болмас үшін ауыспалы егіс те керек.

"Егер ауыспалы егіс сақталса, ауыспалы дақылдар вегетациялық кезеңді ұзартуға мүмкіндік беріп, сонымен қатар көп су қажет болмас еді”, – деп мәлімдеді Water Hub халықаралық зерттеу орталығының директоры Анатолий Рябцев.

Экологтар қазақстандықтар суды шаруашылықта да, өнеркәсіпте де үнемдеп үйренуі керек дейді. Енді су аз екенін түсінетін уақыт келді.

Талқылау