Жылқыны қазақша атаудың 60 жолы

Қазақ тілінде бір мағынадағы сөзді әртүрлі жолмен атауға болады. Бүгінгі материалымызда жылқыға байланысты атаулар жүйесін ұсынамыз. 

Тұқымына қарай: арғамақ, қазанат, абы, тобышақ, текежәуміт, қазақы ат, қарабайыр, пырақ, дүлділ.
Шабысына қарай: арғамақ, жүйрік, қазанат, тұлпар, абы, сәйгүлік, тобышақ, саңылақ, текежәуміт, бәйге ат, қазақы ат, қарабайыр, пырақ, дүлділ.

Мініс аттары: жорға, төкпе жорға, айдама жорға, шайқалған жорға.

Салтанатқа мінетін аттар: аяқ ылау, жетек ат, қосақ ат, түп ат, көсем ат.

Өсуіне қарай былайша бөлінеді:

Құлын - биенің жас төлі.
Жабағы - 6 айдан асқан құлын
Тай - жылқының бір жастағысы.
Құнан - жылқының екі жастағысы.
Дөнен - жылқының 3 жастағысы.
Сәурік-(3 – 4 жастағы үйірге салынбағаны)
Бесті - жылқының бес жастағысы.

Саяқтар (бойдақ жылқылар):
Ат - піштірілген еркек жылқы.
Сақа ат - он бір -он екіге келген ат.
Арда емген - құнанына дейін енесін емген, ақ жілік болғаны.
Төл тай - өз енесі мен ежені бірдей еметін бір жасар жылқы.
Қысыр емген - құлынын тастаған биенің екі жасқа дейін емген бұрынғы төлі.
Шобыр - мініске, күш-көлікке өте мықты шабан ат.
Сетер ат - құлынынан қартайып өлгенше жүген-құрық, ер тоқым көрмеген ат.
Пішпе - піштірілген жылқы.

Биенің атаулары:

Бие - құлындайтын жылқының бес жасқа келгені.
Байтал - жылқының екі жастан бес жасқа дейінгі ұрғашысы.

Сүтіне қарай биелер:
Мама бие - өте сүтті бие.
Мәнерсіз бие - сүті аз бие.
Ақтандыр бие - сүті жоқ, сүт шықпайтын бие.
Исіншек бие - сауар алдында құлынына жанасып, исінген сүтін ағызып жіберетін бие.

Қысырақ атаулары:

Тұман қулық - үш немесе төрт жасқа дейін айғырдан шықса да құлындамай жүрген бие.
Көбен бие - қонданып тойына бастаған бие.
Ақжілік бие - құлындығында енесі сауылмай еркін емген бие.
Қаракемік бие - енесі сауылып, жүдеу, бос болып өскен бие.
Нәқұс (құтамсыз) бие - шаққан тегі нашар бие.
Құмай тұяқ бие - түяғы көп тасырламайтын бие.

Айғырлардың атаулары:
Жасамалы - үш-төрт жастан асқаны.
Сәурік - үш-төрт жастағы үйірге салынбағаны.
Құр айғыр - өмуру құрық-жүген тимеген айғыр.
Сыңар ен - түмысында бір ен болып туған.
Шартық - екі енінің бірі піштірілгенімен қалған айғыр.
Азбан - алты жасында піштірілгенімен айғырлық әдетін қоймай, биенің мазасын алатын айғыр.