Психотерапевт маманның айтуынша, былтыр 12 қыркүйекте денсаулық сақтау министрінің төрағалығымен үкіметтік емес, халықаралық, жеке ұйымдар мен медициналық университеттер өкілдерінің қатысуымен кеңес өткен. Онда психикалық, мінез-құлық бұзылыстары бар пациенттерді ойынға тәуелділік пен динамикалық байқаудың проблемалық мәселелері талқыланды.

“Қазақстан халқы арасында химиялық (нашақорлық, алкоголизм) және химиялық емес (құмар ойындар) тәуелділіктері бар Профилактика жөніндегі жаңа тәсілдердің жобасын және нормативтік құқықтық актілердің жобаларын (қажет болған жағдайда) әзірлеу үшін мүдделі мемлекеттік органдардың, халықаралық, үкіметтік емес және жеке ұйымдардың өкілдерінен жұмыс тобы құрылды. Нашақорларды да, людомандарды да емдеу үшін Психикалық денсаулық орталықтарының базасында медициналық-әлеуметтік оңалту бөлімшелерін ашу бойынша жұмыс істеліп жатыр”, – деп түсіндірді Гүлнұр Қуанышқызы.

Сонымен қатар туризм және спорт министрлігі әзірлеген 2024-2026 жылдарға арналған заңсыз ойын бизнесі мен лудоманияға қарсы іс-қимыл жөніндегі, лудоманияның әлеуметтік-эпидемиологиялық көрсеткіштері мен таралу деңгейін зерттеу жөніндегі, сондай-ақ лудомания мәселелері бойынша Медициналық-санитарлық алғашқы көмек көрсету және өңірлік кадр резерві кадрларын оқыту жөніндегі кешенді жоспарда іс-шаралар ұсынылған.

Елімізде 25 жасқа дейінгілердің құмар ойын ойнауына тыйым салынса, бұл елдегі статистиканы қаншалықты өзгертеді?

Сонымен қатар маман жастарды құмар ойынға жолатпау үшін жас шектеуіне қатысты ережелер қолға алынса, бұл жағдайды қалай өзгертер еді деген сұрағымызға жауап берді.
Гүлнұр Қуанышқызының сөзінше, 25 жасқа дейінгі құмар ойындарға тыйым салу елдегі ойынға тәуелділік статистикасына айтарлықтай әсер етуі ықтимал. Жастар өмірлік тәжірибенің жетіспеуі мен өзін-өзі бақылаудың толық қалыптаспауына байланысты тәуелділіктің дамуына әсіресе осал.

“25 жасқа дейін тыйым салу ойынға тәуелділік жағдайларын азайтуы мүмкін. Ересек жаста құмар ойындарды бастайтын адамдар тәуекелдер туралы көбірек біліп, мінез-құлқын жақсы басқара алады, бұл тәуелділік қаупін азайтады. Құмар ойындарға қатысатын жастардың аз болуы қарыздар, оқу және жұмыс проблемалары және психикалық денсаулықтың нашарлауы сияқты әлеуметтік және экономикалық мәселелердің төмендеуіне әкелуі ғажап емес. Қатаң жас шегі құмар ойындарды қоғамның қабылдауын өзгертіп, оларды жастарға тартымды етіп, олардың танымалдығын төмендетуі мүмкін. Алайда жастар арасында заңсыз құмар ойындардың көбею қаупі бар. Заңсыз әрекеттердің алдын алу үшін тиімді шараларды қатаң бақылауды және енгізуді қамтамасыз ету маңызды”, – дейді психотерапевт.

Сонымен қатар психотерапевт құмар ойындарының тәуекелдері туралы хабардар етуге және салауатты баламаларды дамытуға бағытталған қосымша білім беру шаралары тыйымның оң әсерін күшейтуі мүмкін екеніне сенеді Алайда мұндай тыйымның сәттілігі оны іске асыруға және қоғам тарапынан қолдауға, сондай-ақ құмар ойындарының проблемаларына тап болғандар үшін кешенді профилактикалық бағдарламалар мен қолдау шараларының болуына байланысты болады.

Құмар ойындарға тәуелділіктің алдын алудың ең тиімді жолдары қандай?

Денсаулық сақтау министрлігі құмар ойынға тәуелділіктің алдын алу кешенді тәсілді қажет етеді деп есептейді. Соның бірнешеуі:

Ойынға тәуелділіктің қаупі және оның даму белгілері туралы ақпаратты халық арасында тарату.
Бағдарламалық жасақтама немесе отбасылық келісімдер арқылы ойындарға жұмсалатын уақытқа шектеулер қою.
Ойындардан тыс хобби мен белсенділік сақталатын салауатты әлеуметтік ортаны құру.
Тәуелділікпен күресудің әдістері мен стратегияларын ұсына алатын психологтар мен тәуелділік мамандарының кеңестері.
Спорттық, шығармашылық және білім беру іс-шараларына қатысуды ынталандыру
Ойындарға оңай қол жеткізуді бақылау және шектеу үшін бағдарламалық жасақтаманы пайдалану.
Денсаулыққа байланысты проблемалар, әлеуметтік оқшаулану және қаржылай қиындықтар сияқты тәуелділіктің жағымсыз салдарын талқылау.

"Қолдау топтары мен терапия ойынға тәуелділікке тап болған адамдарға шығу жолын табуға және қалыпты жағдайға оралуға көмектеседі. Ойынға тәуелділіктің алдын алу тәсілі жеке болуы керек және әр адамның ерекшеліктерін ескеруі қажет екенін есте ұстаған жөн. Қазір ойынға тәуелділікті (лудоманияны) емдеудің ең тиімді әдісі – ұзақтығы 2 айдан 9 айға дейінгі кешенді медициналық-әлеуметтік оңалту. Осыған байланысты Қазақстанның барлық 20 өңірінде жұмыс істейтін психикалық денсаулық орталықтары базасында Шағын және орта бизнес бөлімшелерін ашу бойынша үлкен жұмыс істеліп жатыр. Медициналық көмек, оның ішінде МСР диагностика мен емдеудің бекітілген клиникалық хаттамаларына сәйкес жүзеге асырылады”, – дейді Гүлнұр Қуанышқызы.

Маманның айтуынша, барлық психикалық денсаулық орталықтары мемлекеттік медициналық ұйымдарға жатады. Қолданыстағы заңнама шеңберінде, оның ішінде медициналық қызметті лицензиялау мәселелері бойынша жұмыс істейді. Тиімділік мониторингінен және медициналық қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік бақылау мен қадағалаудан тұрақты түрде өтеді.

Білім беру мекемелері жастар арасындағы құмар ойындардың алдын алуға қалай ықпал ете алады?

Психотерапевтің айтуынша, білім беру мекемелері жастар арасында құмар ойындардың алдын алуда маңызды рөл атқарады. Ол білім беру орындарының бұған ықпал етуінің бірнеше жолын атады.

“Білім беру бағдарламалары құмар ойындардың тәуекелдері, олардың салдары және тәуелділікті тану тәсілдері туралы сабақтар мен дәрістерді оқу жоспарына енгізуі керек. Хабардар болу және ақпараттандыру үшін оқушылар мен олардың ата-аналары құмар ойындарының проблемалары туралы ақпарат ала алатын семинарлар, тренингтер және сарапшылармен кездесулер ұйымдастыруы керек. Әлеуметтік және эмоционалдық дағдылар ретінде оқушылардың күйзелісті басқаруы, эмоциялық интеллект және сыни ойлау дағдыларын дамыту керек. Бұл оларға құмар ойындарға жүгінбестен өмірлік қиындықтарды жеңуге көмектеседі”, – деп кеңес берді ол.

Сонымен қатар министрлік өкілі сыныптан тыс іс-шаралар да өтуі керек дейді. Онда оқушылардың құмар ойындарға балама ұсынатын және салауатты хоббиді дамытуға көмектесетін спорттық, мәдени және қоғамдық іс-шараларға қатысуына ынталандыру қажет.

“Оған қоса құмар ойынға берілуі мүмкін немесе қауіп төніп тұрған студенттерге психологиялық қолдау мен кеңес беруді қолға алу керек. Ақпараттық кампаниялар өткізу және құмар ойындардың зияны және көмек алу тәсілдері туралы ақпараты бар брошюралар мен плакаттар сияқты материалдарды тарату да маңызды. Сонымен қатар ата-аналарды білім беру бастамаларына тарту және оларға балаларындағы құмар ойындарының белгілерін тану және уақытылы қолдау көрсету үшін ресурстар беру шараларын ұйымдастыру қажет. Бұл жағдайда зерттеулер мен сауалнамалар да маңызды. Оқушылардың құмар ойындарға қатысу деңгейін анықтау және профилактикалық шаралардың тиімділігін бағалау үшін тұрақты сауалнамалар мен зерттеулер жүргізілуі керек. Бұл шаралар жастарға құмар ойындардың қаупі туралы хабардар болатын және қажет қолдауға қол жеткізе алатын ақпараттандырылған және қолдау ортасын құруға көмектеседі”, – деп түйіндеді Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығының психотерапевт маманы Гүлнұр Қуанышқызы.

Талқылау