Инвесторларға арналған салықтық жеңілдіктер 2025 жылдан бастап күшіне енеді

Қазақстан Республикасы Президенті Салық кодексіне енгізілген өзгерістерге қол қойды. Бұл – кәсіби қауымдастық, мемлекеттік органдар мен заң шығарушы биліктің ұзақ уақыт бойы жүргізген бірлескен жұмысының нәтижесі. Қабылданған нормалар жеке инвесторлар үшін айрықша маңызды, себебі салық режимі инвестициялық шешім қабылдаудағы негізгі факторлардың бірі саналады.

Жаңартылған заңнамаға сәйкес, 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап құнды қағаздармен жасалған операциялардан түскен табыс пен шығын жиынтық түрде есептеледі. Яғни, инвестор жыл бойы жасаған барлық мәмілелердің нәтижесі жалпы сомамен қаралып, алынған табыстан шығындарды шегеруге мүмкіндік беріледі. Сонымен қатар, құнды қағаздарды сатып алу кезінде төленетін брокерлік комиссиялар да шегерім ретінде есепке алынады. Сөйтіп, салық нақты табысқа ғана салынып, бұрынғыдай шығынға қарамастан салық төлеу қажеттілігі жойылады.

"Фридом Финанс" АҚ басқарма төрағасы Сергей Лукьянов:

"Қабылданған өзгерістер салық жүйесін логикалық, ашық әрі халықаралық стандарттарға жақын етеді. Бұлар бұрынғы көзқарастың негізгі қайшылықтарын жояды, себебі инвесторлар жалпы шығын болғанда да салық төлеуге мәжбүр бола алатын еді. Бұл өзгерістер әсіресе бөлшек нарық қатысушылары үшін маңызды, өйткені салықтық жүктеменің болжамдылығы мен әділдігі олар үшін шешуші рөл атқарады. Біз өз жүйелерімізді осы өзгерістерге бейімдеп жатырмыз, сондықтан клиенттеріміз инвестицияларға көңіл бөле отырып, салық есептеулеріне бас қатырмайды".

Freedom Finance Global вице-президенті Гали Искалиевтің айтуынша, әділ салық салу жүйесінің енгізілуі Ұлттық экономика министрлігі, Қаржы министрлігі, Кедендік бақылау комитеті, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі, Парламент, Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығы мен кәсіби қоғамдастықтың жүйелі және ашық жұмысын нәтижесі болып табылады.

"Процесс қатысушыларына диалогқа дайындықтары мен бастамаларды сапалы пысықтағандары үшін алғысымызды білдіреміз. Қазір біз Қазақстан қор нарығын және жалпы ел экономикасын дамытуға қызмет ететін басқа да нормаларды талқылау кезеңінде тұрмыз", – деп атап өтті ол.

Өзгертілген құжатта құнды қағаздардың түріне қарай салық салуды саралау көзделген. Заңмен жеңілдікке ие қағаздар тізімі анықталған – олардың сатылымынан түсетін табыс салықтан босатылады. Оларға KASE және AIX биржаларының ресми тізімдеріне енгізілген құнды қағаздар, мемлекеттік және агенттік облигациялар, пайлық инвестициялық қорлардың үлестері, сондай-ақ МФЦА-да тіркелген компаниялардың акциялары жатады. Қалған қағаздар жалпы тәртіппен салыққа тартылады. Маңыздысы, жеңілдікке ие қағаздардан түскен табыс салық декларациясында көрсетілуі тиіс, алайда ол арнайы жолдар арқылы салық салынатын базаға кірмейді.

Пайда мен зиянды есептеу әр қағаз түрі: жеңілдікке ие және жеңілдік қарастырылмаған қағаздар бойынша бойынша бөлек жүргізіледі. Бір категориядағы зиян басқа категориядағы пайданы азайта алмайды. Сонымен қатар, егер инвестор жыл соңында жалпы шығынмен шықса, оны келешек салық кезеңдеріне аударуға болмайды – бұл заңда қарастырылмаған.

Табыс есептеу әдістемесі де нақты нормативті түрде бекітілді. Тек FIFO принципі – "алғашқы түскен, алғашқы шыққан" әдісі ғана рұқсат етілген. Бұл дегеніміз, қағазды сатқанда сатып алу датасына қарай бірінші түскен қағаздың құны есепке алынады, қағаз қайда сақталғанына қарамастан. Сондай-ақ, салықтық мақсаттарда бір брокердің сауда есептері арасында айырмашылық болмайды, тіпті бірдей активтер әртүрлі есептерде сақталса да, салықтық база есептелгенде алғашқы сатып алу деректері пайдаланылады. Бұл салықтық нәтижемен қаржылық нәтижеде айырмашылықтар туындауына әкелуі мүмкін. Мысалы, нақты шығын болса да, салықтық табыс пайда болуы мүмкін.

Жаңартылған редакцияда активтердің бастапқы құнын анықтауға ерекше назар аударылған. Ол құжатпен расталуы тиіс және сатып алу бағасын, брокерлік комиссияларды, опциондарға байланысты сыйақыларды, сыйлық немесе мұра ретінде алынған кездегі нарықтық құнды, сондай-ақ мүлік беру кезінде көрсетілген соманы қамтуы мүмкін. Егер инвестор сатып алу құнын құжатпен растай алмаса, ол нөлге тең болады, бұл салық салынатын базаны арттырады.

Жеңілдікпен салық салынатын юрисдикциялармен байланысты құнды қағаздарға қатысты қатаң шектеулер енгізілген. Егер осындай қағаздарға немесе мәмілелерге құқықтар осындай елдерде тіркелген болса, олардың бастапқы құны кейбір борыштық құралдардан басқа Қазақстанда нөлге тең деп танылады.

Цифрлық активтермен жасалатын операцияларға қатысты бөлек өзгерістер енгізілген. Салық кодексінде цифрлық активтермен жасалатын мәмілелерден табыс алу тәртібін реттейтін жаңа бап пайда болды. Пайда есептеуде де FIFO принципі қолданылады. Цифрлық активті басқа мүлікке айырбастау мақсатында беру сатылым деп есептелмейді.

Цифрлық активтермен жасалған қаржы туындыларынан табыс алынған және пайдаланылған активтер арасындағы айырмашылық ретінде анықталады. Сонымен қатар, офшорлық юрисдикциядан алынған цифрлық активтің құны да нөлге тең болуы мүмкін. Барлық есептеулер мемлекеттік онлайн-ресурста жарияланған мәліметтерге негізделуі тиіс.

Жаңа реттеу – елде сауыққан инвестициялық климат құру жолындағы маңызды қадам және Қазақстан қор нарығында белсенділікті ынталандыру шарасы.