Қисынға салсақ тәуелсіздік алған тұста ел тұрғындарының тек 40 пайызы ғана қазақ болатын. Қазір 70- тен асып отыр. Осыған орай министр мәлімдемесі де орынды болар деп ойладық, деп хабарлайды Евразия. «Жыл сайынғы жүргізілетін зерттеулерге сәйкес, тұрғындардың мемлекеттік тілді меңгеруінде оң динамика бар. 2017 жылы мемелкеттік тілді меңгерген тұрғындардың үлесі 83,1 пайызды құрады. 2016 жылы одан аздау болатын» - дейді ҚР Мәдениет және спорт министрі Арыстан Мұхамедиұлы. Бірақ бұл тек статистика екенін ұмытпайық. Қазақ тілін білу өз алдына, сөйлеу бір басқа. Осы үкіметтің өзі мен парламент, басқа да билік орындарында мемлекеттік тілде екі сөздің басын қайыра алмай жүрген қасқалар қаншама. Төл тілін менсінбейтін былайғы жұрт та Ана тілінің маңызын түсінбесе керек. Себебі Атажұрт дейміз, ана жұрт деген ұғым жоқ. Ата дәстүр, ата жолы тағысын тағылар. Ал осы қасиетті ұғымдардың барлығы бір тілдің ішінде жатыр емес пе? Ана тілі. Ата тілі демейміз, ана тілі дейміз, жер ана дейміз. Яғни қазақ үшін ең қасиетті түсініктердің төркіні анамен байланысты. Енді пәлсападан практикаға көшсек. Дәл қазір кім қалай сөйлеп жүр? Мәдениет министрі айтқандай халықтың 84-пайызы қазақ тілінде сайрай ма? Әсем Изатқызы қаланы аралап эксперимент жасап көрді. Қызыл қағазда дара сөздер жазылған, ал көгілдірінде тұрақты сөз тіркестері бар. Қос қағаздағы сұрақтарды қос қызға қойдық.

«әгәрәки сөзінің мағынасын білесіздер ме? -Жоқ. -Ынсап? Сынақ нәтижесі сәтсіз. Алдымыздан тағы екі қыз шықты. Қазақ тілдеріңіз қалай , қазақ қыздары???

-50 на 50! сен қазақсың? Иә, тілді қай деңгейде меңгергенсіз, я предпочитаю русский. потому что более так нравится русский. Түсінікті, сондықтан көп қинамадық. Тек қағаздағы сөздерді жылдамдыққа оқып беруін өтіндік. -Ақ саусақ, ой таразысына салды, екі езуі екі қулағына жету..... бұл сөздерді оқыған кезде мағынасын түсіндіңдер ме? -Что то с чем то! можно еще раз посмотреть?! Көзбен оқи алғандарын, көңілдеріне тоқи алмапты. Көрші елдің тілін ана тілінен көрім көргесін, түсінікті де. Хош. Жастарды қойдық, ақыл айтатын аға буынның тілді білу деңгейі лайықты дәрежеде ме?

-Әлімсақтан. Ну әлімсақтан деген....нууу, қоғамның жақсы болуы.....бағзыдан бері-өте кеткеннен бері деген...әгәрәки, ой оны даже білмедім, ынсап ынсап мысалы деген сөз ғой деймін. Біз қойған 4 сұрақтың тек 1-не дұрыс жауап берді. Туған тіліндегі сөздерді түсіне алмағанын Кеңестік дәуірдің берген сыйы дейді. Кейінгі кезіккендеріміз біздің сұрақтарымызға жауап бергісі келмеді. Себеп түсінбейді. -құрбыңыз екеуіңіз қай тілде сөйлесесіздер? -Орысша! -Неліктен? -Ыңғайлыыы... Мына жас жігіттердікі тіпті жүрекке тиеді. - Қазақшаларың қалай? -Жаман! -Неге? -Короче, апай, не надо! Зерттеуден ұққанымыз, туған тілін ұлықтап жүрген ұл-қыз аз. Біразы,- иә, қазақ тілін білмейді, бірақ басым бөлігі біле тұра менсінбейді. Өзекті өртейтін өкініш осы. «Қоғамдық орындарда бәрін байқаймын, ішінде бірде бір өзге ұттың өкілі жоқ, бірыңғай қазақ жастары тұрып алып орысша сөйлеп тұрады, сонда барып сіздер неге қазақша білмейсіздер ме? жоқ әлде әдейі сөйлемейсіздер ме дегенде бәрің тап таза қазақша сөйлеп тұр. 0235 неге сіздер өзара орысша сөйлесесіздер легенде олар, айтады қазақша білмейсіздер ме, қазақша білеміз дейді, қазақша оқып жатырмыз, оны жақсы түсінеміз, әке шешеміз де бәрі қазақ, бірақ бізге осындай кейде орысша айта салу жеңіл болады деген сияқты көптеген уәждер айтады, сылтау былай қарасаң» - ҚР Мәдениет қайраткері Қуандық Шамақайұлы. Әуежай, сапаржай, асхана, дәріхана, емханаларда да жағдай қарныңды аштырады. Үш қазақ отырып, өзге тілде шүлдірлейді.... Тіпті халыққа қызмет көрсету орталығы да оңбай тұр. Біз сөйлемейік, жасырын камерадағы бейнежазба жырласын. - откуда я знаю. Открыла, она пустая... - когда подавали жалобу что указывали? с этой до стороны? А здесь выход. Өз тіліңді ұмытып, өзге тілді ұлықта деп ұғындыратын ешкім жоқ,. Ешкім сені мәжбүрлемейді де. Таңдау әр адамның өзінде. Мысалы банкоматтардағы барлық қызметті тұрғындардың 99 пайызы орыс тұтынады. Кінә кімнен? -Неліктен орыс тілінде? -Әдет, сондай әдет. -Неге қазақ тілінде термейсіз? -Енді қазақ тілінде теретін болам, өзім ұялып тұрмын. -неліктен орыс тілінде? -солай маған лучше! Тілге қатысты түйткілдің төркіні неде? «өйткені бізде ақпараттың қанша пайызы қазақша тарап жатыр деген мәселеге келіп тіреледі, өйткені қазір бізде кабельдік телевизорды алатын болсақ, 70 каналдың, қазақшасы пайызға шағатын болсақ ол өте аз, 15 -20 пайызға жетпеуі мүмкін. 0600 Ақпараттық кеңістік 100 пайыз қазақ тілінде көшпесе де, тым құрығанда 70-80 пайыз қазақша болып тұрса, онда әңгіме басқа» - ҚР Мәдениет қайраткері Қуандық Шамақайұлы. Жас - үлкенге еліктейді, халық - билікке. Ал біздегі балық басынан шіріп жатыр. Тіл жанашыры Оразгүл Асанғазықызы осындай орамды ой айтты. «Қазақша сөйлейтін адамға мысалы министрлікте айтайық 60 та 40 пайыз. 60 пайызы сөйлей алады, 40 пайызы сөйлемейді. Сол анау сөйлей алатындар қазақша сөйлеу керек, ілеспе аударма тұру керек. Бәрінде ілеспе аударма құралы бар. Бәрі миллион миллион тұрады. Бірақ пайдаланбайды. Әй, бірің мына жерде түсінетін бәрі түсінбейтін екі адам отыр екен, ал енді түсінетін тілде сөйлейік дейді де бәрін жиып қойып, бірде бір министрлік басқасын былай қояйын білім және ғылым министрлігінің жиналысы қазақша өтпейді» - қоғам және мемлекет қайраткері Оразгүл Асанғазықызы. Сандарға сүйенсек, орталық атқару органдарында жұмыс істейтін 610 мемлекеттік қызметкер мешін жылында қазақ тілі курстарына барып, арнайы тәлім алыпты. Бірақ қағаз жүзінде оқығанан іс жүзінде жүзеге асырмай отыр. «Премьер министрімізге министріміз есеп жасағанда қазақ тілін тегін оқытуымыз керек деді. Біз 26 жыл тегін оқытып жатырмыз. Әңгіме оқытуда емес. Әңгіме оқып жатқан адамның осы мемлекет қызметкерлерінің ынтасында» - қоғам және мемлекет қайраткері Оразгүл Асанғазықызы. Тәуелсіздік алған тұтас 27 жылда мемлекеттік тілді меңгермеу менсінбеумен пара-пар. Ал қазақ тілі қиын деп қиғылық салатындардікі сылтау ғана. «Орыс тілінде жазып үйреніп қалған сәл қиналуы мүмкін, бірақ бұл қиналу батырлардың жастары 70- ке жуықтағанда қолдарына найза алып жауға шыққаннан қиын емес. Әлия мен Мәншүктің асты сыз, үсті снаряд, желтоқсанда Қайрат пен Ләззаттың басынан өткен қиыншылықтарынан қиын емес. Сондықтан тәуелсіздік баянды болсын десек, мәңгілік болсын десек өзі басқарып отырған халқын өзі түсінетін тілде басқарғанға не жетсін» қоғам және мемлекет қайраткері Оразгүл Асанғазықызы. Тағы да оқыңыз: Журналистер Қайрат Нұртастың атынан кітап шығарып эксперимент жасады: Жұрт әдебиетке емес, әншінің кітабына жүгірді Жаназа шығарғылары кеп тұратын “табытқағарлар” ма дерсің: Сәуле Әбединова мешіт имамдарына сын айтты Таразда 15 жылға сотталған «Бамбук» лақап атымен белгілі атышулы полицей бостандыққа шықты

Талқылау