"90%-ы ақша керек емес деп бас тартады": Адвокат Жанна Оразбақова Бишімбаевтың ісі бойынша залалды өтеуге талап қою не үшін қажет екенін айтты
Адвокат Жанна Оразбақова желідегі парақшасында Қуандық Бишімбаевтың ісі бойынша азаматтық талапқа қатысты айтылған сынға жауап беріп, оны не үшін беру керек екенін түсіндірді. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі хабарлайды.
Фото Жанна Оразбақованың желідегі парақшасынан салынған
Жанна Оразбақованың айтуынша, шығын көлемі хабарланбаса, марқұмның туыстары қылмыскердің қашан бостандыққа шығатынын мүлдем білмей өтеді.
"Заңда бас бостандығынан айырылған адам Қылмыстық кодексінің 72-бабына сәйкес жазасының бір бөлігін іс жүзінде өтегеннен кейін, егер ол өтелетін өтемақысын толық өтесе, шартты түрде қылмыспен келтiрiлген зиянды толық өтеген және жазасын өтеудiң белгiленген тәртiбiн қасақана бұзған жағдайда шартты түрде мерзiмiнен бұрын босатуға жатады. Егер залал хабарланбаса, зардап шеккен тарап сіздің жақын адамыңыздың өмірін қиған адамның қайтадан бостандыққа шығатынын мүлдем білмейді немесе хабардар болмайды", – деп түсіндірді Жанна Оразбақова.
Оның сөзінше, жәбірленушілердің көбінің туыстары бастапқыда залал көлемін өтеу үшін арыз жазудан бас тартады.
"Заңгер ретінде қылмыс құрбандарына келтірілген шығын көлемін (моральдық/материалдық) жариялаудың маңызын айта бастағанда, 90%-ы ақша керек емес деп бас тартады! Әңгіме ақшада емес, қылмыскерге бостандыққа шығуға жалғыз жағдайға мүмкіндік бермеуінде. Сіз мәлімдеген сома неғұрлым жоғары болса, қылмыскерді шартты түрде мерзімінен бұрын босату мүмкіндігі соғұрлым аз болады", – деді адвокат.
Адвокат оның алғашқы ісі 13 жыл бұрын болса да, жәбірленушінің азапталған фотолары әлі көз алдынан кетпейтінін айтты.
"Сіз күндердің бір күні жақын адамыңыздың өмірін әлдекім қияды деп ойладыңыз ба? Қызыңызды, әпкеңізді немесе күйеуіңізді? Бұл өте қорқынышты, қатты ауыртады, жүрегім 24/7 қан жылайды. Ұйықтағыңыз келсе де, көз алдыңызға қорқынышты түс келе береді. Ал оянғанда бәрі дұрыс болады деп ойлау, бұл – қате. Менің алғашқы қылмыстық тергеуім "кісі өлтіру" ісі болды. Содан бері 13 жыл өтті. Алайда фотоүстелдегі дененің фотолары, нысандар қай жерде және қалай орналасқан, қандай ретпен тұрғаны бәрі есімде. Қаза тапқандардың туыстары да бұ сәтті есіне алады. Жақындары ата-аналары мен балаларын оқшаулауға тырысады. "Оны тірідей есте сақта" деп мәйітті көрсетпеуді сұрайды. Мәйітханада мүрдені алып, сәйкестендіруге баратын адам болғаны жақсы. Бірақ мұны жақын адамдар жасауы керек болса, бұл төзгісіз сәт және ол сіздің жадыңызда мәңгі сақталады. Ең жақын адамның жабық көздері, формальдегидпен өңделген қысылған еріндері, қозғалыссыз дене және ең сорақысы – сүйікті адамыңыздың денесіндегі жаралар", – деп қынжылды Жанна Оразбақова.
Жанна Оразбақова бұл өмірде түзетілмейтін дүниелер бар, соның бірі қастандық жасалған өмір деді.
"Кісі өлтіру құрбандарының туыстары бастан өткеретін тозақтың екінші кезеңі – тергеу мен сот. Мұнда қараның шынымен қара екенін дәлелдеу керек. Ең жиіркеніштісі, сүйіктіңіздің өміріне қол салған адамның "Ол өзі дәретханаға соғылды, бір тұрғаннан кейін өзі тағы қайтадан бір рет құлады" деп мәлімдейтіні. Сот ісін жүргізудің заңгерімін және оны физикалық түрде сезінгенде жоғалтудың нағыз азабын тартқан қандай болатынын білемін. Өмірімде мұндай ауырсынуды бірнеше рет көрдім. Бір кездері және ұзақ жылдар бұрын... Ал Салтанат Нүкенованың әкесі мен ағасын көрген кезде ауырсыну мен валериананың мүңкіген иісі бүкіл бөлмені алып кетті. Дәп суық қарашаны бейнелегендей. Бұл жақынын жоғалтқан адам сөзіңізді көтере ала ма деп қорқып, бірнәрсе айтуға батылың жетпейтін сәттің бірі", – деді Жанна Оразбақова.
Адвокаттың сөзінше, дүниедегі ешбір ақша оның сүйікті қызын әкесіне қайтара алмайды.
"Қызы "Жумочка" дейтін анасын мүлдем сұлулық салонына апара алмайды. Ол ешқашан ағасына: "Жүр, кофе ішейік" деп жаза алмайды. Салтанат мүлдем бақытты балаларды дүниеге әкелмейді, ал ата-анасы олардың кімге ұқсайтынын ойлап, дауласа алмайды. Ата-анасын бақытқа, қуанышқа толы сәттерінен, Салтанаттың балаларының ортасында, оның қамқорлығына бөленетін шағынан айырды. Олар енді әдемі қартая алмайды. Ешбір миллиондар, тіпті миллиардтар оларға қызын таңғы асқа оятатын немесе шашын тарап беретін күндерге қайтара алмайды. Бірақ олардың қылмыскердің бостандыққа шығуына жол бермеуге мүмкіндігі бар", – деді заңгер.
Құқық қорғаушы марқұмның анасын талап қоюға, жазуға көп уақыт бойы көндірген.
"Мен оларды талап қоюға көндіруге көп уақыт жұмсадым, енді сот процесі басталды. Ал "бәрі ақша үшін" деп жазатындарға мен бір ғана нәрсе айтқым келеді: Мұндай сотқа жүгіну таңдауына ешқашан тап болмаңыз! Кейбір мәліметтер: 1994 жылы сүйікті америкалық футбол жұлдызы өзінің бұрынғы әйелі Николь Браун-Симпсонды және Никольдің досы Рональд Голдманды өлтірді деп айыпталды. Кейінірек ақталғаннан кейін Николь мен Рональдтың отбасы О.Ж.Симпсонға қарсы "Азаматтық дау" берді. Сот отырысының нәтижесінде Симпсон кінәлі деп танылып, екі отбасына да жалпы сомасы 33,5 миллион долларды төлеуге міндеттелді. Бір жыл бұрын Түркістан облысында 5 жасар қызды өз ауласында өлтіріп, кейін байыппен оны іздеуге қатысқан бұрын бірнеше рет сотталған педофил және кісі өлтірушіге қатысты сот үкімі шықты. Сот сотталушыны қыздың отбасына 100 000 000 (жүз миллион) теңге төлеуге міндеттеді", – деді Жанна Оразбақова.
Осылайша, сот шығындарын өндіру тәжірибесі мен моральдық өтемақы төлеуді талап ету Қазақстанның және әлемнің сот тәжірибесінде жиі кездеспейді деді Жанна Оразбақова.
"Өкінішке қарай, кейбір адамдар үшін "ақшамен жазалау" бас бостандығынан айырудан гөрі ауырырақ болады", – деді Жанна Оразбақова.
Еске салайық, 2024 жылы 13 мамырда әйелі Салтанат Нүкенованы өлтірді деп айыпталған бұрынғы ұлттық экономика министрі Қуандық Бишімбаевқа сот үкімі шыққан еді. Нәтижесінде Бишімбаев 24 жылға сотталған.
Үкім шыққаннан кейін Бишімбаевтың адвокаты Ерлан Ғазымжанов сот процесінде бірінші сатыдағы соттың 20 заң бұзушылық жасағанын алға тартқан еді. Сондай-ақ ол судья Айжан Құлбаеваның жәбірленушілер тарапына жақтасып, тек балалары бар алқабилерді таңдаған деп айыптаған.
Айта кетейік, Бұрынғы ұлттық экономика министрі Қуандық Бишімбаев әйелі Салтанат Нүкенованы өлтірді деген күдікпен 2023 жылы 9 қарашада ұсталған еді. Кейіннен қылмысты жасырды деген айыппен Салтанат Нүкенова көз жұмған мейрамхананың директоры Бақытжан Байжанов та тұтқындалды. Олардың сот отырысы 2024 жылы 27 наурыздан басталып 10 мамырға дейін жалғасып, ашық түрде өтті.
Сондай-ақ экс-министр Қуандық Бишімбаевқа Қылмыстық кодекстің 110-бабы 2-бөлігі ("Азаптау"), Қылмыстық кодекстің 99-бабы 2-бөлігі 5-тармағы ("Аса қатыгездікпен адам өлтіру") бойынша жаңа айыптар тағылған еді. Ал оның туысы Бақытжан Байжанов қылмысты жасырғаны үшін айыпталған.