"Камера алдында шешінуіміз керек болды": Ішкі істер министрлігі Қазақстанда адам саудасы әлі өзекті мәселе болып жатқанын мәлімдеді
Ішкі істер министрлігі Қазақстанда еңбек және жыныстық қанаудың құрбандарының саны жоғары деңгейде қалып, төмендемей отырған мәлімдеді. Былтырдың өзінде адам саудасына қатысты 200-ге жуық қылмыс тіркелген. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі Оtyrar.kz порталына сілтеме жасап хабарлайды.
Фото: blitz.if.ua
"Сана Сезім" құқықтық көмек көрсету орталығының хабарлауынша, құрбандардың қатарында жоғары білімді адамдар да жиі кездесуде. Олар шетелге жоғары жалақы уәде етілген жұмысқа шақырылып, барғаннан кейін алаяқтық немесе басқа заңсыз әрекеттерге мәжбүрленеді.
Заңнаманың қатаңдатылғанына және жаңа нормалардың енгізілгеніне қарамастан, бұл мәселе әлі де өткір күйінде қалуда. Жәбірленушілер көбінесе шантаж бен қоғамның айыптауынан қорқып, көмек сұрауға батылдық жасамайды.
Шымкенттік студент қыз бен оның құрбысы осындай бопсалау бен қорқытудың кесірінен тәнін сатуға мәжбүр болған. Амина (аты өзгертілген) қосымша жұмыс іздеп жүріп, интернеттен хабарландыру тапқан. Онда жұмыс телефон қоңырауларына жауап беріп, кеңес беруден тұратыны айтылған. Жұмыс беруші кездесуді кафе ішінде ұйымдастырып, бір бокал сусын ішкеннен кейін Амина есінен танып, бейтаныс пәтерде жалаңаш күйінде оянған.
"Жанымызға әлгі әйел келіп, енді біз интернет арқылы интимдік қызмет көрсетуіміз керек екенін айтты. Камера алдында шешініп, фото жіберуіміз керек болды. Біз полицияға жүгінгіміз келді, бірақ ол түнде біз ес-түссіз жатқанда түсірілген суреттерді көрсетті. Егер қарсы шықсақ, оларды ата-анамызға жіберетінін айтып қорқытты. Маған қатты ұят болды, сондықтан ол бізді вебкам қызметімен айналысуға мәжбүрледі", – дейді Амина.
Қыздар бірнеше рет қашуға тырысқан, бірақ сәтсіз шыққан. Біраз уақыттан кейін ғана Амина "Сана Сезім" орталығына жүгініп, қазір осы іске қатысты қылмыстық іс аяқталған. Орталықтың мәліметінше, мұндай жағдайлар сирек емес. Өткен жылы ұйымға 198 жүгіну түскен. Соның ішінде шамамен 130-ы еңбек қанауы мен мәжбүрлі жұмысқа қатысты болған. Қазір құрбандардың алдау әдісі де өзгерген. Оларға жоғары жалақы уәде етіліп, шетелге шақырылады. Бірақ барған соң алаяқтық әрекеттер жасауға мәжбүрленеді.
"Адамдар мұндай әрекеттерден бас тартқысы келеді, бірақ оларды заң бойынша жауапқа тартамыз деп қорқытады. Өйткені олар қол қойған келісімшарттар ресми түрде заңды, айлығы көрсетілген, ал талаптарды бұзған жағдайда айыппұл төлеу міндеттеледі. Бірақ мұндай ақшаны төлейтін мүмкіндігі болмағандықтан, адамдар заңсыз істерге баруға мәжбүр болады", – дейді "Сана Сезім" құқық қорғау орталығының директоры Шахноза Хасанова.
Көптеген құрбан полицияға жүгінуге қорқады, себебі өздерінің қудалауға ұшырауынан сескенеді. Қазақстанның өзінде, әсіресе оңтүстікте, еңбек құлдығына көбінесе жұмыс іздеп келген шетелдіктер түседі. Алайда мәжбүрлі еңбекті дәлелдеу қиын. Көбінесе жәбірленушілер өз арыздарын кері қайтарып алады, себебі оларға құжаттарын қайтарып береді немесе еңбекақысының бір бөлігін төлейді.
"Мәжбүрлі еңбекті дәлелдеу қиын, өйткені еңбек шарты жоқ немесе куәгерлер аз. Кейбір жағдайларда жәбірленушілерді ұрып-соғу белгілері көрінбейді, ал алдау мен шантажды дәлелдеу тіпті қиын. Бізде заңнамада мәжбүрлі еңбек пен еңбек қанауы нақты анықталмаған. Сондықтан мұндай істерді сотқа жеткізу өте қиын", – дейді Шахноза Хасанова.
Қоғам белсенділері кейбір әйелдердің суррогат ана қызметіне тартылып, кейін ақшасыз қалатын жағдайлар да тіркелгенін айтады. Бұл да қанаудың бір түрі.
Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, өткен жылы адам саудасына байланысты 200-ге жуық қылмыс тіркелген. Көбіне мұндай қылмыстар жезөкшелікпен айналысуға арналған притондарды ұйымдастырумен байланысты. Өткен жылдың шілде айында ел президенті "Адам саудасына қарсы іс-қимыл туралы" заңға қол қойды. Қылмыстық кодекске енгізілген түзетулер мұндай қылмыстар үшін 18 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасын қарастырады.
Сексуалдық және еңбек қанауы мәселесі әлі де өзекті болып қалып отыр және оны ұят пен қоғамдық айыптау одан әрі ушықтырады. Сарапшылар қауіпсіздік шараларын сақтауға кеңес береді: жұмыс заңдылығын тексеру, тым тартымды жоғары жалақы уәделеріне сенбеу, құжаттарды бөтен адамдарға бермеу және шантаж немесе қауіп төнген жағдайда дереу полицияға жүгіну.
Еске салайық, бұған дейін Қарағанды облысында аналары қыздарын зейнеткерге жыныстық құлдыққа сатқанын жазған едік. Полиция адам саудасымен, адамдарды, оның ішінде кәмелетке толмағандарды жезөкшелікпен айналысуға тартумен, притондар ұстаумен және жеңгетайлықпен байланысты қылмыстарды әшкереледі. Қарағанды облысы ПД ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес басқармасының қызметкерлерімен 60 жастағы ер адам ұсталды. Ол ақшалай сыйақы үшін жас қыздардың аналарымен оларға қатысты жыныстық сипаттағы азғындық әрекеттерді одан әрі жасау және балалар порнографиясын жазу мақсатында келісімдер жасаған.