Түркия 13-президенттен бөлек 28-кезең депутаттарын да анықтайды. Сайлауға 26 партия қатысты. Сайлауға 13 саяси партия альянс қарамағында қатысып жатса, қалған 13 саяси партия өз бетімен сайлауға қатысуда. 2023 жылдың 14 мамырындағы жалпы сайлаудың қорытындысымен парламентте өтетін 600 депутат анықталады. 2018 жылы 24 маусымда өткен жалпы сайлауда АК партиясынан 295 депутат сайланды. ЖХП-дан 146, ХДП-дан 67, МХП-дан 49 және IYI партиясынан 43 депутат сайланды. Кейіннен депутаттық мандатын тастап, партия ауыстырғандар, парламенттегі депутаттарын босатқандар да болды.

(Суретті түсірген – Дана Русланқызы, Stan.kz)

Күні кешеге дейін Түркияның қалалары мен провинцияларында сайлау алды компаниялар жалғасты. Әртүрлі митингілер мен компаниялар, іс-шаралар жүргізілді. Алайда сайлау күні бұл шаралардың барлығы тоқтатылды.

Жоғарғы сайлау комиссиясы сайлау күніне қатысты бірқатар шектеулер енгізген. Бүгін Түркия бойынша сағат 06.00-ден 24.00-ге дейін алкогольдік өнімдерді сатуға тыйым салынған. Сонымен қатар, елді мекендерде қауіпсіздік пен тәртіпті сақтауға жауаптылардан басқа ешкім қару алып жүре алмайды.

(Суретті түсірген – Дана Русланқызы, Stan.kz)

Оған қоса, сайлау күні кофеханалар, кафелер және интернет-кафелер сияқты қоғамдық ойын-сауық орындарының барлығы жабылады. Көңіл көтеру орындары болып табылатын мейрамханаларда тек тамақ беруге рұқсат етілген.

Тойларды сайлау күні сағат 18:00-ден кейін өткізуге болады. Сонымен қатар, ЖСК шешімдеріне сәйкес, сағат 18:00-ге дейін БАҚ-та сайлау және оның нәтижелері туралы болжам мен түсініктеме беруге тыйым салынған.

2023 жылы Түркия президентіне үміткерлер кім?

Президенттік сайлау үшін "Халық альянсы" партиясының кандидаты Режеп Тайып Ердоған, "Ұлт альянсы" және "Еңбек және еркіндік альянсы" партиясының кандидаты Кемал Кылычдароғлу және АТА альянсының кандидаты Синан Оган бәсекеге түсуде. Сайлау нәтижесі белгілі болған кезде кандидаттардың 50+1 пайызын жинаған кандидат президент болады. Сайлау нәтижесі бойынша үш үміткердің ешқайсысы 50 пайыздан аса алмаса, сайлау екінші турға өтіп, Түркияда 28 мамыр сайлаудың екінші кезеңі болады. Сағат 17.00-ден бастап ел бойынша жәшіктер жабылып, дауыстарды санау басталады.

Режеп Тайып Ердоған

Ең бірінші үміткер қазіргі президент – Режеп Тайып Ердоған.
Президент Режеп Тайып Ердоған халықтық альянстың ортақ кандидаты ретінде президенттік сайлауға түседі. Ердоғанды қолдайтындарын жариялаған партиялардың арасында АК партия, MHP, BBP және HUDA-PAR да бар. Президент Ердоған 2014 жылғы президенттік сайлауда 51,79 пайыз, 2018 жылғы сайлауда 52,59 пайыз дауыс жинаған болатын.

АК партия мен MHP парламенттік топтары 16 наурызда өткізген жабық жиналыста Режеп Тайып Ердоғанның президенттікке кандидат ретінде ұсынылуына байланысты топтық шешім қабылдады.

Түркияда президент сайлауы өтуде: Ердоған билікте қала ма

АК партия мен МHP делегациялары 21 наурыз күні АК партия төрағасы Режеп Тайып Ердоғанның кандидатурасы үшін Жоғарғы сайлау комиссиясына ресми өтініш берді. АК партия тобының төрағасы Исмет Йылмаз, MHP тобы төрағасының орынбасары Еркан Акчай, АК партия төрағасының орынбасары Али Ихсан Явуз және MHP төрағасының орынбасары Фети Йылдыз да кандидатураларын ұсынған. Алайда Режеп Тайып Ердоған президенттік сайлау бюллетенінде бірінші орында болды.

Кемал Кылычдароглы

Ұлттар альянсының ортақ кандидаты CHP төрағасы Кемал Кылычдароглу да президенттікке таласады. Кылычдароглуны қолдайтындарын мәлімдеген партиялар арасында CHP, IYI партиясы, DEVA партиясы, Болашақ партиясы, Демократиялық партия, Халық азаттық партиясы, Түркия өзгеріс партиясы және Түрік Коммунистік партиясы бар.

CHP және IYI партиясының парламенттік топтары Кемал Кылычдароглуны президенттікке кандидат ретінде ұсынуға шешім қабылдады.

Кылычдароғлу 22 наурызда Жоғарғы сайлау комиссиясына жүгінді. HDP басқаратын Еңбек және Бостандық альянсының партиялары сайлауда Кылычдароглұның үміткер екенін жариялады.

Мухаррем Инже

2018 жылы CHP президенттігіне кандидат болған Мухаррем Инже CHP-дан шығып, Отан партиясын құрды.

Инже партия мүшелерінің дауыс беруінде 105 мың 326 дауыс жинап, Отан партиясының кандидаты атанды. Инже кандидаттық үшін Жоғарғы сайлау комиссиясына өтініш берді. 2018 жылғы сайлауда 30,64 пайыз дауыс алған Инже сайлау комиссиясының алдында жасаған мәлімдемесінде "Бүгінгі таңда дауыстарымыз 19-20 пайыз шамасында" деді.

Мемлекет партиясынан басқа ешбір партия Инженің кандидатурасын қолдайтынын мәлімдеген жоқ.

Инже осыған дейін Кылычдароглу мен Ердоған сайлаудың екінші турында қалса, Кылычдароглуны қолдайтынын айтты. Инже кандидатурасын ұсыну үшін 100 000 қол жинады. Инже сайлауға үш күн қалғанда өз кандидатурасын алып тастағанын мәлімдеді. Алайда ол сайлау парағынан алынып тасталмайды.

Синан Оган

Келесі президенттікке үміткер Ата Альянсының кандидаты бұрынғы MHP саясаткері Синан Оган болды. Оған 2011-15 жылдар аралығында парламент депутаты болған.

2015 жылы MHP төрағалығына үміткер болған Оган партиядан шығарылып, сол жылы сотқа шағым түсіріп партияға қайта оралды. Оган 2017 жылы президенттік үкімет жүйесінің референдумында "Жоқ" деп дауыс беретінін жариялаған кезде басқа MHP саясаткерлерімен бірге тағы да партиядан шығарылған болатын.

Оганды қолдайтындарын жариялаған партиялардың арасында Жеңіс партиясы, Мемлекетім партиясы және Түркия альянсы партиясы бар.

Синан Оган үміткер болу үшін 100 мың қол жинады. Осылайша президент Ердоған Кемал Кылычдароғлу мен Мухаррем Инжеден кейін президенттікке үміткер болуға құқылы болды. Синан Оган президенттік сайлау бюллетенінде 4-ші орынға ие болды.

Сайлау қорытындысы қашан шығады?

Сайлау күні сағат 18:00-ге дейін радиолар мен барлық хабар тарататын органдар сайлау және сайлау нәтижелері туралы жаңалықтар жариялап, болжамдар мен түсініктемелер жасай алмайды. 18.00-21.00 аралығында радиолар мен барлық хабар тарату органдарынан тек Жоғарғы сайлау комиссиясының сайлауға байланысты беретін жаңалықтарды ғана жариялауға рұқсат етілген.

Барлық қорытынды сайлау күні сағат 21:00-ден кейін шығады, бірақ сайлау комиссиясы қажет деп санаса, ақпараттарды сағат 21:00-ге дейін шығаруға шешім қабылдауы мүмкін.

(Суретті түсірген – Дана Русланқызы, Stan.kz)

Шетелде өткізілген сайлауда 1 миллион 800 мың адам дауыс берген

Айта кететін бір жайт шетелдегі сайлаушылардың дауыс беруі 27 сәуір мен 9 мамыр аралығында алдын ала жүргізілген. Шетелдегі сайлау 73 елде өткізілген. Шетелдегі сайлау жәшіктеріндегі дауыс беру 9 мамырда аяқталды. Шетелдегі өкілдіктердегі дауыс беру процесі аяқталғаннан кейін 1 миллион 691 мың 531 дауыстың 532 мың 175-і Анкараға жіберілді.

Жоғары сайлау комиссясы (YSK) 9 мамыр күні кешке қарай шетел өкілдіктері мен кеден қақпаларында дауыс берген сайлаушылардың жалпы санының 1 миллион 817 мың 10 болғанын хабарлады.

Осылайша, сайлаушылардың қатысу көрсеткіші 53 пайыздан асты. YSK мәліметтеріне сәйкес, бұл 2011 жылғы сайлаудан кейінгі ең жоғары көрсеткіш. Өйткені 2011 және 2015 жылдардағы жалпы сайлауда шетелдік қатысу деңгейі 40 пайыз шамасында болса, 2018 жылы ол 50,09 пайызға дейін өсті.

(Суретті түсірген – Дана Русланқызы, Stan.kz)

Сайлауға бармаған азаматтар айыппұл төлейді

"Сайлаудың негізгі ережелері және сайлау тізімдері туралы" № 298 Заңының 25-бабына сәйкес сайлауда дауыс беру заңды міндет болып табылады. Азаматтың сайлау құқығын жүзеге асыруы міндетті болып табылады, ал дауыс бермеген жағдайда жазаны Жоғарғы сайлау комиссиясы тағайындайды.

2017 жылғы референдум сайлауында дауыс беруге келмегені үшін Жоғарғы сайлау комиссясы 22 лира сомасында айыппұл тағайындаса, 2015 жылдың бірінші қарашасында өткен сайлауда айыппұл 22 лираны құраған.

2023 жылдан бастап Түркиядағы жалпы сайлауда дауыс бермеген жағдайда қолданылатын әкімшілік айыппұл 300 түрік лирасын құрайды. Сонымен қатар, дауыс бермегені үшін бұл айыппұл сайлаушының тиісті сайлау кезеңінде мемлекеттік қызметтерді пайдалануына кедергі келтіруі мүмкін.

Талқылау