Қазақстанда зейнетақы мен әлеуметтік төлемдер жүйесінде миллиардтаған шығындар мен кемшіліктер анықталды

Қазақстанда азаматтардың зейнетақы және әлеуметтік қамтамасыз ету жүйелері мемлекеттік аудиттен өтті. Нәтижесінде 216 миллиард теңгеден астам қаражаттың тиімсіз жұмсалғаны, қаржылық бұзушылықтар мен жүйелік кемшіліктер анықталды. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі хабарлайды. 

Аудит нәтижелері Жоғары аудиторлық палатаның отырысында, төрағалық еткен Алихан Смайловтың басшылығымен қаралды. 

Қазақстан Конституциясы азаматтарға ең төменгі жалақы мен зейнетақы, жасына байланысты әлеуметтік қамтамасыз ету, ауру, мүгедектік, асыраушысын жоғалту және басқа да заңды негіздер бойынша қолдауды кепілдік етеді.

“Аудит қорытындыларына сәйкес, республикада зейнетақы мен әлеуметтік төлем алушылардың саны және төлем сомалары жыл сайын артып келеді. Соңғы 5 жылда орташа жинақталған зейнетақы 37%-ға, орташа базалық зейнетақы 45%-ға, Зейнетақы қорынан орташа зейнетақы 25%-ға өскен. Орташа мемлекеттік әлеуметтік төлем 58%-ға, ал әлеуметтік сақтандыру қорынан төлемдер 2,5 еседен астамға артқан.

Дегенмен, аудит жүргізген мамандардың пікірінше, назар аударуды қажет ететін бірқатар бағыттар бар. Мысалы, зейнетақы алушылар туралы ақпаратты халықаралық деңгейде алмасу келісімдерін белсенді түрде жасау қажет. Бұл Қазақстанда да, азаматтың азаматтық алған елінде де екі рет төлем жасалуының тәуекелін азайтады. Сонымен қатар, өздігінен жұмыспен қамтылған азаматтардың зейнетақы аударымдарының тұрақтылығы маңызды болып қала береді. Себебі ұсынылған төлем деңгейін алу үшін зейнеткерлікке шыққанда жинақ жеткілікті болуы тиіс.Әлеуметтік сақтандыру қорының активтерін тиімді басқару үшін кейбір әдістер мен тәсілдерді қайта қарап, қатаң бақылауды күшейту қажет”, – деді ведомство. 

Аудиторлар одан бөлек, жүктілік пен босануға байланысты жоғары төлем алу үшін табыс пен жұмыс орындарының санын жасанды көбейту фактілерін де анықтады. Кей жағдайларда аударымдар бір уақытта 3-тен 10 жұмыс орнына жасалған. Ал 169 адам 16-дан астам ұйымда көрсетілген. Мұндай жағдайларды болдырмау үшін нормативтік базаны жетілдіру қажет екенін жеткізді.

• Айлық есептік көрсеткіш өскен: Тоқаев үш жылдық республикалық бюджетке қол қойды

• Салық төлемегендерден қарызды өндіріп алу тәртібі өзгереді: Қазақстандықтар нені білуі керек

Сонымен қатар, Әлеуметтік сақтандыру қорының активтерін сенімгерлік басқарудан артық алу фактілері тіркеліп, бұл 216 миллиард теңгеден астам қаражаттың тиімсіз жұмсалуына әкеп соққан.  Әлеуметтік төлемдердің шекті мөлшері жоқ және алушылардың табысын тексеру кезінде мемлекеттік кіріс органдарымен жеткілікті түрде жұмыс жасалмағандықтан, Әлеуметтік сақтандыру қоры шамамен 96 миллиард теңге көлемінде қаражатты жоғалтқан. 

“Тағы бір мәселе – зейнетақы және әлеуметтік қамтамасыз ету жүйелерінің тиімділігін төмендететін ақпараттың толық еместігі. Мысалы, қайтыс болғандар, шетелге тұрақты тұруға шыққандар немесе консулдық есепке тұрған адамдар туралы мәліметтер уәкілетті мемлекеттік органдардың деректер базасымен біріктірілмеген. Бұл мәселені шешу қажет. Сондай-ақ, алдағы жоспарлы кезеңге зейнетақы және әлеуметтік төлем алушылардың санын алдын ала дұрыс жоспарлау үшін келісілген әдістеме қажет. Бұл бюджетті дұрыс қалыптастыру мен орындаудың сапасын арттырады”, – деді ведомство. 

Аудит қорытындылары бойынша:

• 5 млн теңге көлемінде қаржылық бұзушылықтар, 216,2 млрд теңге көлемінде қаражатты тиімсіз пайдалану анықталды.
• 46 жүйелік кемшіліктер тіркелді.
• 22 материал әкімшілік жауапкершілікке қарастыру үшін берілді.
• 2 факті бойынша материалдар құқық қорғау органдарына жіберілді.