Енді банктер нарық жағдайына назар аудара отырып, депозиттерде сыйақы деңгейін өз бетінше анықтай алады. Айта кетейік, 2008 жылдан бастап қор барлық банктер үшін шекті мөлшерлемелерді белгіледі. Егер мөлшерлемеден асып кеткен жағдайда қор резервіне ұлғайтылған жарна төлеуге мәжбүр болды.

“Мөлшерлемелердің ең жоғарғы мөлшерлемесі банктердің агрессивті депозиттік саясатын тиімді түрде шектеді. Бірақ соған қарамастан, нарықтың жұмыс істеуіне тікелей ықпал етті", – деп мәлімдеді қор.

Бұған дейін Қазақстанның депозиттерге кепілдік бері қоры банктердің депозиттерді агрессивті түрде тартуына жол бермес үшін максималды мөлшерлемені барынша шектейтін. Алайда банк секторы дамыған соң реттеуші қатаң бақылаудан бас тартып, икемді реттеуге көшуді шешті. 2024 жылы аз капиталданған банктерді қоспағанда, көптеген банктер үшін шекті мөлшерлемелер жойылды. Енді нарықтың барлық қатысушысы үшін шектеулер алынып тасталды.

Десе де, шетел валютасындағы депозиттер бойынша шекті мөлшерлемелер барлық банк үшін бұрынғыша белгіленген.

“Либерализацияның келесі қадамы – жақсы капиталданған банктер үшін теңгелік депозиттер мөлшерлемесін шектеуді жою. 2025 жылдың 1 наурызынан бастап қор теңгедегі депозит мөлшерлемелеріне шек қоймайды. Ал жақсы капиталданған банктер депозит саясатын басқа банктер сияқты нарық жағдайында анықтайды. Егер капиталы орташа банктер өздерінің депозиттік мөлшерлемесін айтарлықтай арттырса, бұл банк жүйесінде қосымша қатерлерге әкеп соғады. Осыған байланысты мұндай банктер жүйелі тәуекел жарнасынан басқа, асып кету дәрежесіне және тарту көлеміне сәйкес ұлғайтылған жарна төлейді”, – делінген хабарламада.

Қордың мәліметінше, бұл реформа депозиттер жөнінде пайыздық мөлшерлемелерді белгілеуде банктерге көбірек еркіндік береді. Сондай-ақ қор басшысы Әділ Өтембаев бұз өзгеріс банктер арасында салауатты бәсекеге жағдай жасайды деп есептейді.

“Бұл жеке тұлғалардың депозит нарығының, әсіресе банктер саны аз сегменттердің дамуына жаңа серпін береді. Мысалы, мерзімі 12 айдан асатын мерзімді және жинақ салымдарын тарту көлемі қазір мардымсыз, бірақ өсу мүмкіндігі бар”, – дейді Әділ Өтембаев.

Депозит қана емес: Қазақстандықтар үшін басқа қандай банктік өнімдер тиімді

Базалық мөлшерлеме төмендегенде қаражатты қалай сақтап, көбейтуге болады?

Теңгедегі депозиттердің мөлшерлеме шегінің алып тасталғанына қарамастан, жүйедегі қауіп пен комиссия үшін ұлғайтылған жарна түріндегі қосымша икемді комиссияның болуы теңгерімдеуші элемент ретінде әрекет етеді. Сондай-ақ бұл банктерді депозиттер мөлшерлемесін шамадан тыс көтеруге ынталандырады және QDIF қаржылық тұрақтылықты ынталандыру мақсатына сәйкес келеді.

Бұған дейін Ұлттық банк мәжіліс депутаттарының базалық мөлшерлемені 10-12 пайызға дейін төмендету туралы ұсынысына оның салдары қиын болатынын айтып, жауап берген еді.

Талқылау