Алматы облысында сау әйелді 34 күн бойы жындыханаға жатқызып, дәрілер ішкізген

Фото: “Время” басылымы / Саниям Рахматулина

Алматы облысы Шелек ауылының тұрғыны Саниям Рахматулина заңсыз түрде психикалық денсаулық орталығына мәжбүрлеп жатқызылып, 34 күн бойы күшті дәрілермен емделген. Онымен бірге 10 жастағы ұлы да жыл бойы балалар үйінде қалдырылған. Кейін сот барлық шешімдерді заңсыз деп танып, Рахматулина өз құқықтары мен баласын қорғауда жеңіске жетті. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі "Время" басылымына сілтеме жасап хабарлайды.

Алматы облысы Шелек ауылының тұрғыны Саниям Рахматулина еш негізсіз қылмыстық қудалау ауқымына ілікті. Соңында оны өңірдегі денсаулық сақтау басқармасына қарасты психикалық денсаулық орталығына мәжбүрлеп жатқызды. Әйел 34 күн бойы күшті дәрілермен емделгенімен, ақыл-есінен айырылмады. Өйткені сол уақыт бойы тек еркіндікке шығуды және Бағанашылдағы балалар үйіне жіберілген 10 жасар ұлын қайта алу жоспарын ойлайды.

Саниямның бала кезінде оған II топ мүгедектігі берілген еді. Уақыт өте келе оған инсулинге тәуелді қант диабеті мен созылмалы жүрек жеткіліксіздігі сияқты бірқатар ауыр сырқаттар қосылды. Жергілікті емханада инсулин оған жылдар бойы тегін берілсе де, 2022 жылдан бастап препарат жеткіліксіз бола бастады.

Саниямның айтуынша, шамамен бір жыл бойы ол инсулинді мүгедектік бойынша алған жәрдемақысынан сатып алуға мәжбүр болған. Ақша жетпегенде, препаратты туыстары мен бірнеше қайырымдылық ұйымдардың қызметкерлері әкелген. Шелек аудандық ауруханасының дәрігерлері инсулин беруге уәде еткен, бірақ іс әрекетке шықпаған. Денсаулығы күрт нашарлаған кезде Саниям аудандық аурухана директоры Гульнара Кураметоваға барып, дәрігерден инсулинді талап ете бастайды. Ол эмоцияға берілген болуы мүмкін, бірақ дәрігерге жеке қысым көрсеткен жоқ және ешқандай қорлау әрекеті жасамаған.

2022 жылғы маусым айында болған сол кездесуден кейін директор Кураметова Еңбекшіқазақ ауданы полициясына арыз жазып, сол кезде әлеуметтік желіде белгісіз адам бірнеше пост жариялаған, оларды Кураметоваға теріс бағытталған деп санаған. Полицияның аға тергеушісі Денис Ольшанский мен Кураметова Рахматулинаны дереу күдікті ретінде қарастырды және оған қарсы әдейі жалған ақпарат тарату бойынша қылмыстық іс қозғалды. Сот психологиялық-лингвистикалық сараптама Кураметованың мәртебесі мен беделіне нұқсан келтіретін мәліметтер бар екенін анықтады.

Саниямды полиция шақырып, куәгер ретінде жауап алады. Бірақ факті бойынша оған күдікті ретінде қарастырылған. Протоколға сәйкес ол Кураметованы білетінін, кейде сөз жүзіндегі келіспеушіліктер болғанын, бірақ дәрігерге деген жеккөрініш сезімі жоқ екенін растады. Сонымен қатар ол психиатр мен наркологтың есептеінде тіркелмеген.

Сот процесі толық қарқынмен жүрді. Амбулаторлық сот-психиатриялық сараптама комиссиясы Саниям Рахматулинаның психикалық бұзылуы бар деген қорытындыға келді. Зерттеудің барлық мәліметтері 12 бетке ғана сыйып, құжатты Алматыдағы Сот сараптамалары институтының бөлім басшысы Жанна Загитова және екі сарапшы, Анар Нұрмұхамбетова мен Алия Субханбердина қол қойған. Олардың кәсіби тәжірибесі сенімді болып, біліктілігіне күмәнданбаған.

Саниям өз үйіне дәрігерлер, учаскелік полиция қызметкерлері және белгісіз ер адамдар күшпен кіргенін, оны мәжбүрлеп көлікке отырғызғанын айтады. Сол уақытта ұлы Милат мектептен қайтып келіп жатқан. Көршілердің айтуынша, ұлын да көлікте күшпен әкеткен. Кейін Саниям психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызылғанын, ал ұлы бір жыл бойы балалар үйінде болғанын білді. Ең қорқыныштысы, ол сараптаманың қорытындылары туралы мүлде білмеген, ешқандай зерттеулер жүргізілмеген, тіпті өзінің ерікті жазбаша келісімі жалған түрде жасалған.

Мәжбүрлі емнен кейін Саниям шамамен 10 ай бойы ұлын қайтару үшін күресті. Республикалық сот сараптамалары палатасының маманы Динара Рахимова Саниямның науқастан ерікті түрде психиатриялық емге жатқызылуына қол қойғанын тексерді.  Динара Токтасыновна қорытындысында қол қойылған құжат жалған деп анықтады. Сөйтіп сот Саниям Рахматулина құжатқа қол қоймағанын және көрмегенін растады. Дегенмен жергілікті билік әйелдің ауыр науқас екенін елемей, әрекетін жалғастыра берген. 2023 жылдың желтоқсанында Еңбекшіқазақ ауданы білім бөлімі Саниямды заңсыз мүгедек деп тануды сұрап сотқа жүгінеді. Олар полиция капитаны Ольшанскийдің қаулысы мен психиатриялық сараптама қорытындыларын негізге алды. Сол кезде Саниямға қарсы қозғалған қылмыстық іс те тоқтатылған еді, өйткені оның әрекеттерінде қылмыс белгісі табылмады.

Осы кезде судья Қадыржан Тұрысбаев барлық  тараптың пікірін, соның ішінде сарапшылар Загитова мен Нұрмұхамбетованы тыңдады. Олар Саниямға сараптама полицияның аға тергеушісінің қаулысы бойынша жүргізілгенін айтты. Сол кезде олар “науқас” деп психикалық бұзылуы бар деп қорытынды шығарған. Бірақ кейінгі сот-психиатриялық сараптама бұл қорытындыны жоққа шығарды. Қарапайым тілмен айтқанда, Саниям психикалық ауытқуы жоқ екені дәлелденді.

Білім саласының шенеуніктері сарапшыларды әртүрлі қорытынды шығаруында айыптауға тырысқанымен, кешенді сараптама жүргізілді. 

“Саниям Рахматулина психикалық бұзылысқа шалдықпаған, өз әрекеттерінің мәнін дұрыс түсініп, оларды басқара алады. Қамқорлық орнату қажет емес, сотта өз мүддесін өзі қорғай алады”, – делінген қаулыда.

Күрделі соттық таластардан кейін судья Тұрысбаев Саниям Рахматулинаның Конституцияда кепілдендірілген құқықтары мен бостандықтары елеулі бұзылғанын мойындады. Сот шенеуніктердің талаптарын қанағаттандырмады және басты заңның сөзін тағы бір рет еске салды.

“Азаматты мүгедек деп тану оның конституциялық құқығына әсер етеді”, – деді судья Тұрысбаев.

Саниям ауыр сырқаттарына қарамастан, ол әртүрлі мемлекеттік органдардың шенділерімен соттасып, шағымдар жазып, жалғыз ұлын тәрбиелеп келеді.

2025 жылғы мамырда Талғар аудандық соты Саниям Рахматулинаның арызы бойынша психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызылуының заңсыз екенін танып, облыстық психикалық денсаулық орталығынан медициналық құжаттарды беруді, Шелек ауылдық ауруханасына стационарлық емделуі жөніндегі ақпаратты жоюды міндеттеді.

"Шелек ауылының психиатр-дәрігері Сымбат Абдикаликова Саниямды психикалық бұзылысы бар деп тексермей, полиция сарапшысының қорытындысына сүйене отырып, мәжбүрлеп емге жіберген. Сот шешімінде бұл нақты көрсетілген. Сот талаптарды қанағаттандырып, екі медициналық мекемеден Саниямға 210 мың теңге өндіріп алды. Апелляциялық сот бұл соманы 2 миллион теңгеге жеткізді", – деп судья Аубакирова сотта анықтады.

Саниям Рахматулина наразылығын білдіріп, барлық зардап үшін Кураметова мен Ольшанский жауапқа тартылмағанына қынжылып отыр. Ол министр Ақмарал Әлназарова мен бас прокурор Берік Асыловқа хат жазып, тексеру жүргізуді сұрады, бірақ нақты нәтиже болмаған.

“Қандай қиын жағдайда қалғанымды, тергеуші мен кейбір дәрігерлердің әрекеті себеп болды. Абдикаликова маған мәжбүрлі ем тағайындаған кезде демалыста болды, құжаттарды мобильді қосымша арқылы толтырған. Кейбір құжаттар жалған, кім жасағаны белгісіз. Менің жағдайымда бұл заңсыз қамап қою, құжаттарды бұрмалау, өкілеттіктерді асыра пайдалану болып саналады. Заң мен тәртіп принципі мен үшін де жұмыс жасайды деп сенгім келеді”, – деп қынжылды Саниям Рахматулина.

Ақтөбеде мүлік дауына ілініп, негізсіз психиатрияға жатқызылған бес баланың анасы ауруханадан шығарылды

Ақтөбе облысында әйел есінен танып қалғаннан кейін жындыханадан бір-ақ шықты

Еске салайық, Маңғыстау облысында әскерде 7 ай қызмет еткен сарбаз Сұлтан Шынтеміров психиатриялық ауруханаға жатқызылған. Оның анасы, жалғызбасты Лаура Шынтемірова, ұлының әскерде ұрып-соқуға, зорлық-зомбылыққа ұшырап, өз-өзіне қол жұмсауға итермеленгенін айтып, диагнозға келіспейтінін жеткізді. Анасының айтуынша, ұлы ешқашан психикалық ауытқуы жоқ болған, ал ауруханаға жатқызу кезінде оның келісімі алынбаған. Лаура әділеттілік талап етіп, ұлының денсаулығын қалпына келтіруді және кінәлілерге шара қолдануды сұрап отыр.