“Қазақ әйелін аяққа таптайды, байлар жарысады: Тоқал алуды заңдастырудың соңы неге әкеп соғады?
Фото: Stan.kz/Chat Gpt арқылы жасалды
Депутат Абзал Құспан тоқал алуды заңмен реттеу қажет екенін айтты. Оның сөзінше, қоғамда кез келген жағдайы бар азаматтың екінші, үшінші, тіпті төртінші әйелі бар. Алайда мұндай отбасыларда көбіне әйелдер мен балалардың құқықтары қорғалмай, тіркеусіз, әлеуметтік кепілдіксіз өмір сүріп жатыр дейді депутат. Десе де бұл ұсыныс қоғамда үлкен резонанс тудырып, әлеуметтік желіде сарапшылар арасында қызу талқыға түсті. Бір тарап мұны шын мәнінде балалардың құқығын қорғау десе, енді бірі кері кету деп есептейді. Осы орайда Stan.kz бұл мәселеге қатысты сарапшылар мен қоғам өкілдерінің пікірін жинақтады.
“Көп әйел алуды қолдамаймын”
Депутат Абзал Құспанның сөзінше, бұл тақырыпты алдымен қоғамның талқысына салу қажет, әрі қарай заңгерлер жүйесін шығарады. Депутат өзін тоқал алушылардың қатарына қоспауды сұрайды. Бірақ заңгер ретінде “заңмен реттеу қажет деген” пікірімді енгізіп отырмын дейді ол.
Оның айтуынша, некесіз туған балалар мен екінші әйелдер заң алдында қорғалмай отыр. Қазір көп жағдайда ер адамдар екінші отбасын жасырын ұстайды, бірақ ол әйелдер де, олардың балалары да алимент, мүлік, әлеуметтік қорғауға қол жеткізе алмай қалады дейді.
Депутат 7 қараша күні өз сөзіне түсініктеме берді. Десе де бұл тақырып бұған дейін де әлеуметтік желілерде талқыланып, саясаттанушылар мен белсенділердің сынына тап болды.
“Осының кесірінен бір буын психикалық жарақат алған”
Репутацияны басқару бойынша сарапшы және кәсіпкер Жанна Нұрсейтова депутаттың пікіріне өз ойын айтты.
“Кей депутаттардың айтқан сандырағын кім басқарады екен? Бірі, сайқымазақ сияқты анасын құттықтайды. Екіншісі, өз нәпсісінің қалауын орындау үшін екінші әйел алуды насихаттайды. Көп әйел алуы заңдастыру не деген сөз? Осы мәлімдемелерден соң неге ол түрмеге түспейді? Бұл конституциялық құрылымға тікелей шабуыл ғой. Бұл ислам еліне айналуды қалаудан туған тілек пе”, – деп жазды Нұрсейтова.
Оның сөзінше, депутат отбасылық құндылықтарды насихаттаудың орнына, ерлердің жауапсыз әрекетін ақтап отыр.
“Қашаннан бері біздің елде көңілдесті “тоқал” деп атайтын болған? Бүгінде TikTok пен әлеуметтік желілерде ата-анасының екіжүзді әрекетіне тап болған балалардың оқиғасы толып жатыр. Олардың әкелері “екі отбасының” ортасында жүріп, дінге байланысты “екінші әйел алған”. Мұның бәрі кішкентай балаға жасалған трагедия. Оның өмірі буллингпен өтеді. Бұл ұлттық трагедия және сынған психика. Бір буын психологиялық жарақат алған", – деді ол.
Сондай-ақ Нұрсейтова депутат Абзал Құспанға қатысты полицияға арыз жазғанын хабарлады.
“Депутаттық иммунитет бар екенін білемін. Бірақ бұл конституциялық құрылымға тікелей шабуыл. Бұл азаматқа қатысты құқық қорғау органдарына арыз жаздым. Осы арыз қабылдана, елдің мүддесін емес, "нәпсісінің қалауын ойлайтындарға" сабақ болады деп үміттенемін”, – дейді ол.
“Егер заң қабылданса, “бірнеше әйел алу қалыпты нәрсе” деген түсінік қалыптасады”
Саясаттанушы Ғазиз Әбішевтің пікірінше, “тоқал алуды” заңдастыру қазақ әйелін қорлау болып саналады.
“Тоқал алуды” заңдастыру, көп әйел алуды “қоғамдық талқылауға” шығару – қазақ әйелін аяққа таптау. Қазақ әйелдері – қазақ қоғамының маңызды және ажырамас бөлігі. Олар дініне, ана тіліне, шыққан аймағына қарамастан, ақылды, еңбекқор азаматтар. Олар – ұлттың негізі. Әйелдер барлық нәрседе ер адамдармен тең болуға құқылы. Әйелдің екі күйеуі болуы керек дегені әңгімені ешкім байыппен қабылдамайды ғой, солай ма? Онда неге қоғамда ер адамның екі әйел алуы қалыпты болуы тиіс”, – дейді саясаттанушы.
Саясаттанушының айтуынша, тоқал алуды заңдастыру қазақ әйелдерінің теңдігін жоққа шығару. Егер заң оған жол ашса, “бірнеше әйелдің бірі болу – қалыпты нәрсе” деген түсінік орнайды дейді маман.
“Саясаткерлердің де, қарапайым азаматтардың да жеке өміріне араласпаймын. Егер үйленген еркек сырттай қарым-қатынас орнатса, әйелі оған көніп отырса, екіншісі болуға келіскен әйел разы болса бұл олардың жеке таңдауы. Олар ересек адамдар, мен оларды сөгуге құқылы емеспін. Бірақ “тоқал алуды” заңдастыру қазақ әйелдерінің теңдігін жоққа шығару. Егер заң оған жол ашса, “бірнеше әйелдің бірі болу – қалыпты нәрсе” деген түсінік орнайды. Қазақстанда кей заңдар “жақсы мақсатта” қабылданғандай көрінуі мүмкін. Десек де уақыт өте келе олар бұрмаланады. Тіпті, радикалды көзқарасты насихаттауға пайдаланылуы мүмкін”, – дейді саясаттанушы.
Саясаттанушының пікірінше, “тоқал” ұғымы заңмен бекітілсе, материалдық немесе әлеуметтік жағдайы төмен әйелдерге қысым жасалуы мүмкін.
“Тоқал алу” заңдастырылса біреулер қыздарды мәжбүрлеп, тоқал болуға итермелеуі мүмкін. Егер бұған тосқауыл қоймасақ, көп әйел алуды жақтаушылар түптің түбінде өз дегеніне жетеді. Сол кезде біздің қыздарымыз бен немерелеріміз әйелдерге қолайсыз ортада өмір сүруге мәжбүр болады. Тарихты алға тартқан жалған пафос адамгершілікке қарсы келмеуі тиіс. Мұны “батыс құндылықтарын жақтаушы” болғандықтан айтып отырған жоқпын. Ер мен әйелдің теңдігі, әйел құқығын қорғау ешқандай “батыс құндылығы”емес. Бұл қазіргі қазақ қоғамының өз құндылығы”, – дейді саясаттанушы.
Саясаттанушы бұл жерде балалардың құқығын қорғау керек деген тезиспен келісетінін жеткізді.
“Балалар кінәлі емес” деген тезиспен келісемін. Адам дүниеге келген сәттен бастап жалпыадамзаттық құқықтарға ие болады. Ал ата-ана оның кәмелетке толғанға дейінгі өмірі мен дамуына жауапты болуы тиіс. Сондықтан, үйленген ер адамның некеден тыс баласы болса, ол ұл-қызы үшін жауапкершілікті көтеруі тиіс. "Қанына тартқан, қан байланысы" деген қағида өзгермейді. Сондықтан әуелі некеден тыс туған балалардың құқығы туралы сөз қозғау қажет. Ал баласы жоқ "тоқалдардың" құқығын қорғау туралы әңгіме айтылмаған жөн”, –дейді Ғазиз Әбішев.
Сондай-ақ саясаттанушы “тоқал алу” ұлт үшін зиянды екенін айтты. Себебі қоғамда генетикалық алуандық әлсірейді дейді.
“Себебі байлар бірнеше әйел алып, өз тегін кеңінен таратады. Ал тұрмысы төмен ерлердің ұрпақ жалғастыру мүмкіндігі азаяды. Нәтижесінде генетикалық алуандық әлсірейді. Сонымен қатар, бұл құбылыстың қалыпты саналуы қоғамдағы әлеуметтік этиканы бұзады. Жастар бір-бірімен тең дәрежеде отбасы құрып, бірге өмір бастауы тиіс. Егер олай жасамаса “дайын асқа тік қасық”, “солай алған тиімді” дейтін түсінік пайда болады. Қыздар қарапайым жігіттерді менсінбей: “Маған кедей не керек, бай адамға тоқал бола саламын” деп айтатын болады. Әрине, егер әйел саналы түрде, қоғамның пікірін елеместен, тоқал болуға келіссе бұл оның жеке таңдауы. Мұны заңмен тыйған дұрыс емес”, – дейді саясаттанушы.
“Балалардың құқығын қорғау үшін айтылған”
Депутат Айдос Сарым әріптесі Абзал Құспанның “екінші әйел алуға заң бойынша рұқсат ету керек” деген ойына пікір білдірді. Ол сұхбатты мұхият тыңдағанын айтып, депутаттың айтпақ болған дүниесін түсіндірді.
“Сұхбатын мұқият тыңдап көрдім. Абзал Құспанның айтқысы келген дүние "балалардың құқығын қорғау". Ертең бала далада қалмауы керек, яғни ер адам шын мәнінде бүлдіршіннің әкесі болса оның құқығын қорғау керек. Бала заң жүзінде алимент ала алатын, мүлікке таласа алатын болуы тиіс. Абзал Құспанның айтқысы келген дүние осы. "Мұны ойлануымыз керек. "Қоғамда осындай жағдайлар бар ма, зерттеп, білу міндет. Егер мүмкіндік болса баланың құқықтарын сақтау керек" деген әңгіме айтты”, – дейді Айдос Сарым.
Айдос Сарым бір отбасыда бір әйел болу керек деген азаматтық принципті қолдайтынын жеткізді.
“Өмірде әртүрлі жағдаяттар болып жатады. Генетикалық сараптама арқылы өзінің әкесі екенін дәлелдеп жатқандар бар. Олар сол арқылы мүлікке таласа алады. Өз басым Қазақстанда бір отбасыда бір әйел болу керек деген азаматтық принципті қолдаймын. Тоқал алу исламда, иудаизмде, буддизмде, басқа дай діндерде бола беруі мүмкін. Бірақ мемлекеттің аясы, әлеуеті баршаға ортақ болуы керек”, – дейді депутат.
“Екі күйеуге шығуға заңмен рұқсат ету керек”
Депутаттың пікіріне қатысты продюсер Баян Мақсатқызы онда әйелдерге де екі күйеуге шығуға заңмен рұқсат беру керегін айтты.
Продюсер әлеуметтік желідегі парақшасында Мәжіліс депутаты Абзал Құспанның екі әйел алуды заңдастыру туралы айтқан сұхбатына пікірін білдірді.
“Менің ойымша, бұған жауап ретінде екі күйеуге шығуға заңмен рұқсат ету керек! Неге болмайды? Ер адамдарға көп әйел алуға болады, ал әйелдерге болмай ма? Біздің ел заң жүзінде зайырлы мемлекет қой - барлығымыздың құқымыз тең! Билік өкілдерінің шариғат заңымен өмір сүруді ұсынғанын қалай түсінеміз?”, – деп жазған ол.
Фото: instagram.com bayanmaxatkyzy
“Қазір әйелінің жетегінде кеткен ер адамдар көп”
Қоғамда өзекті болып жатқан тақырыпты талқылауға экс-депутат Тәңірберген Бердіоңғар да қосылды. Ол продюсер Баян Алагөзованың “әйелдерге екі күйеуге тұрмысқа шығуды заңдастыру” туралы ұсынысын қолдайтынын жеткізді. Себебі “еркектер бұрынғыдай емес” дейді.
Фото: Видеодан скрин
“Қазір әйелінің жетегінде кеткен ер адамдар көп. Олар жұбайының шешіміне бағынады. Меніңше, ерік-жігері мықты әйелдің екі күйеуі болғаны қалыпты көрінеді. Олардың бірі үйді жинауға, екіншісі тамақ әзірлеуге жауапты. Егер біздің өмірімізде осындай қатынастар болса, оны заңдастыру қажет”, – дейді Бердоңғаров.
Оның сөзінше, егер ер адам отбасының иесі бола алмай, бәрін әйел шешетін болса, ерлер өзіне осы рөлді қабылдауы тиіс.
“Егер ер адам отбасында “басшы” бола алмаса, оған қарсы күресудің қажеті жоқ. Жай ғана әйелінің шешіміне бағынып, өз өмірін жеңілдетсе болады. Осылайша ер адам әйелінің бағыт-бағдары арқылы жүре алады”, – дейді экс-депутат.
Айта кетейік, бұған дейін Мәжіліс депутаты Абзал Құспан бір сұхбатында екінші әйел алуды заңды түрде қарастыру керегін айтқан еді. Себебі қазір бұл тақырып қоғамда өзекті болып тұр. Мәселен, жақында Мөлдір Мұқанова Тұрсынбек Қабатовпен ажырасып кеткенін, оның тоқалы барын айтқан. Кейін мәжіліс депутаты Темір Қырықбаевтың да тоқалы мен одан туған баласы бары кеңінен талқыланды.
“Қазақ әйелін аяққа таптайды, байлар жарысады: Тоқал алуды заңдастырудың соңы неге әкеп соғады?
