Жуырда аталған шаһарда «Этнобалет: Әйелдердің 7 архетипі» атты фотокөрмесі өтіп жатқанын көзіміз шалып қалды. Экспозицияға қойылған фототуындылар мазмұн ерекшелігінен бөлек, соны атауымен елең еткізгені. Авторын іздестіре келе Дана Мұса есімді қазақ қызы екенінен хабардар болдық.

Дана бізге көргенді де, көрмегенді де ынтықтырып тұратын Франция астанасының тынысы мен өзінің шығармашылығы туралы әңгімелеп берді.

Қазір Дана жетекшілік ететін «Этнобалет» қауымдастығы – Орталық Азия көшпенді мәдениеті мен классикалық би бағытында жұмыс істейтін Франциядағы жалғыз орталық. Орталықта балет спектакльдері қойылады, түрлі видео түсірілімдер жүзеге асырылады. Сонымен бірге жергілікті тұрғындарға этнобалет негізі бойынша ақылы негізде сабақ үйретіледі. Сабаққа қатысушылар екі топқа жіктеледі. Бірінде қарапайым биге қызығушылар болса, екінші топ нағыз кәсіби бишілерден жасақталған.

– Оқып жүргенімде ұстаздарым мен достарыма этно бағытында жұмыс істегім келетінін айтқанымда, бірден қолдап, қызығушылық танытты. 2013 жылы «Этнобалет» қауымдастығын құрып, үш жыл бұрын этнобалеттің аты мен концепциясын өз атыма патенттеп алдым, – дейді ол. Классикалық па қадамымен номадтық дала табиғатын үндестірген этнобалет стилі Дананың өз жанынан шығарған тың идеяларының жемісі деп айтуға болады.

– Парижде оқып жүргенімде ой мен мазмұнды музыкалық-хореографиялық бейне арқылы ашуда үнемі дала еркіндігі жетіспей тұратын. Балеттің ежелден қалыптасқан дәстүрлі формаларын көшпенділердің рухты философиясымен тоғыстырдым. Тағы бір маңызды нәрсе этнобалет жеті әйел архетипін база ретінде алады. Жалпы, этнобалет әйел еркіндігі мен өрлігінің, сана бостандығын нығайту тұжырымдамасы. Балет техникасы от, су, аспан, жер сынды символдық мәнге ие, – деген ол, бұл символдардың мәдениетте баршаға ортақ екенін айтады. Ал фотоэкспозицияға қойылған «Аңшы», «Шабандоз», «Амазонка», «Шаман», «Пір», «Патшайым», «Ұмай ана» атты жеті архетипті әйелдің рухани өсу жолындағы эволюциялық даму тұжырымдамасы деп түсіндірді. Психологияда әйел болмысын толықтыратын архетип теориясын әркім өзінше жіктейді. Дана Мұса бұл жетілікті еркіндік пен азаттық идеясына негізделген ықылым замандардағы мифтік дәуір оқиғаларына негіздей отырып жасап шыққанын айтады.

– Бұл арада философиядан гөрі тарих басым. Әйел архетипі деп олардың әлемді қабылдауы мен өмірлік көзқарасын, өмір сүру салтын анықтап қана қоймай, жөн сілтейтін бағдарлама деп айтуға болады. Еркіндік мәселесі байырғы түркілік дүниетаным мен наным-сенімдерде де кездеседі, – дейді Дана.

Дана Атырау қаласында дүниеге келген. Кейін отбасылық жағдайына байланысты Ақтауға көшіп, мектепті сонда бітірген. Өзінің айтуынша, шағын қалада кәсіби балет би мектебі болмаған, ал Алматыға жіберуге анасы қарсылық танытыпты. – Қаладағы дәстүрлі би үйірмесіне кішкентай кезімнен қатыстым. Балет бишісі болсам деген арманым маған бір сәтке де тыныштық бермейтін. 13 жасымда қайтсем де биші боламын деп түбегейлі шешім қабылдадым, – деп еске алған ол өмірде дұрыс арман мен мақсат қоя білу өте маңызды нәрсе екенін айтады.

Оқушы кезінде би өнерімен қатар, тарих пәніне ерекше құштар болып, талай жарыстарда жүлделі орындар алып жүрген.

Өрімдей қызды Парижге жетелеген «өнерді өмірім» деп таңдаған батыл шешімі мен үлкен дайындығы болатын. Осылайша 2010 жылы Париждегі EICAR халықаралық кино мектебіне бейнелеу өнері мамандығына оқуға түседі. Париждегі жаңа таныстықтар талапшыл қызды өзгеше әлемге жетеледі. Өзі Париж ұлттық консерваториясының профессоры Ива Касатиден тәлім алғанын тағдырдың сыйы деп ерекше атайды.

– Талапшыл ұстаз классикалық би стилінің қыр-сырын алдыма жайып салды. Француз балетінің еш жерде жазылмаған фольклорлық негізі мен кербез болмысын түсіндіріп берді. Қазір жасы 80-нен асқан балет майталманы зейнет демалысында. Маэстроның соңғы шәкірті мен болдым, – дейді. Одан бөлек, ұлттық би орталығында (CND), Париж университетінің би факультетінде білімін тереңдеткен ол Андрей Клемм, Атилио Лабис, Фредерик Лазарелли сынды танымал би мамандарының алдын көргенін мақтанышпен айтады.

Дана Мұса бүгінге дейін студенттерімен бірлесіп бір актілі «Амазонка», «Құртқа», «Шабандоз» «Жеті әйел», «Ұрпақ» атты спектакльдерді қойған. Оның ендігі мақсаты – «Этнобалет» қауымдастығының бес жылдығына орай «Номад» атты көлемді балет қойылымын сахналау. Биші-хореограф этнобалет жобасынан бөлек, түрлі аралас жанрда жұмыс істеп, өзін байқап көрген.

– Соңғы екі жылдағы есте қаларлық жұмыстарымды айтар болсам, ритм-н-блюз жанрында ән салып жүрген Achille’s Family тобының «Гармония» клипіне түстім. Биылғы Париж сән апталығында шоу бағдарламаға, 2016 жылы «Ақ түн» (Nuit Blanche) аталатын заманауи дәстүрлі өнер фестивалінде, TMC телеарнасындағы би бағдарламасында хореографиялық үйлестіру жұмыстарын атқардым, – дейді Дана.

Дананың әңгімесінен байқағанымыздай, Францияда ғана емес, бүкіл Еуропада би мәдениеті жоғары деңгейде дамыған. Адамдар биді түсініп, сүйіп қана көрмейді, сол үшін уақыты мен ақшасын да аяусыз жұмсайды. Үлкен опера театрларының ғана емес, жекелеген шағын театрлардың өз аудиториясы қалыптасқан. Дананың тың бастамасын жергілікті халық үлкен қызығушылықпен қабыл алған көрінеді.

– Жоғары талғамды саналатын классикалық өнерді элиталық топтан бөлек, бүкіл халықтың түсініп тамашалауы мен үшін өте маңызды. Би қозғалысы арқылы оның мәнерлілігін арттыру мақсатында оқушыларыма әр сабақ сайын көшпенді халықтың жауынгерлік өр рухы мен қаһармандығы туралы әңгімелеп беремін. Франция – балеттің отаны. Олай дейтін себебіміз, алғашқы балет мектебі осы Францияда ашылған, – дейді ол. Дана Мұса өзінің этнобалет тобымен бірге қараша айының соңында Парижде өтетін «Әйелдерді қорғау күні: Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсылық» атты фестивальде өнер көрсетпек. Әңгіме соңында франциялықтарды таңырқатып жүрген Дананың өнеріне өріс тілеп, жылы қоштастық. Оның сыры беймәлім дүние алдындағы үрей мен сұлулық үйлесімділігі туралы батыл қадамдарына қарай отырып, алда талай биіктерді бағындыратынын аңғарғандай болдық.

Егемен Қазақстан

Тағы да оқыңыз:

Семіз әйелдерді сұлу әрі байлық статусы санайтын 10 ел (фото)

Ол жақта жер көп: Атамбаев ел саясатын қолдамайтын қырғызстандықтарға Қазақстанға баруға кеңес берді

33 жастағы қазақ қызы пластикалық ота арқылы сұлуланған соң өзіне қалталы күйеу іздемек

Талқылау