Әлеуметтік кодексіне сәйкес, "Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан" (БЖЗҚ) зейнетақы жинақтарын жеткіліктілік шегі шектеуінсіз мерзімінен бұрын алу белгілі бір шарттарды орындау кезінде мүмкін болады. Бұл үшін сақтандыру ұйымымен зейнетақы аннуитеті туралы келісімшарт жасау жеткілікті. Содан кейін жеткіліктілік шегі нөлге теңестіріледі.

Айта кетейік, зейнетақы аннуитеті азаматтарға ресми зейнет жасына жеткенге дейін сақтандыру компаниясынан өмір бойы ай сайынғы төлемдер алуға мүмкіндік береді. Мұндай келісімшарт жасау үшін белгілі бір мөлшерде жинақ болуы қажет: ер адамдарға 55 жасында 9,1 миллион теңге, әйелдерге 53 жасында 11,9 миллион теңге жеткілікті. Әйелдердің орташа өмір сүру ұзақтығы ерлерге қарағанда жоғары болғандықтан сақтандыру компаниясы оларға ұзақ мерзім бойы төлем жасауы керек. Сондықтан қажет жинақ сомасы да жоғары. Сонымен қатар 45 жастан бастап кейінге қалдырылған зейнетақы аннуитетін сатып алуға болады. Бұл үшін ер адамға кемінде 8,3 миллион теңге, әйелге 10,4 миллион теңге қажет. Мұндай аннуитет бойынша төлемдер 55 жастан бастап жүргізіледі.

Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің мәліметінше, былтыр қараша айында елімізде 106 мыңға жуық зейнетақы аннуитеті шарты жасалған. Олардың жалпы сақтандыру сыйақысы 655,4 миллион теңге болған.

Зиянды өндірістерде жұмыс істейтін салымшылар үшін аннуитет құны айтарлықтай төмен болмақ. Осылайша, зиян өндірістерде еңбек ететін салымшылар да, міндетті зейнетақы жарналары мен қатар міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары төленетіндерге де зейнетақы аннуитетін сатып алу үшін айтарлықтай төмен сома жинауы қажет. Осы ретте міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары – жұмыс беруші өз қаражаты есебінен қызметкердің ай сайынғы табысынан 5% мөлшерінде төлейтін құны. Бұл жарна еңбек жағдайының зиянына байланысты қосымша әлеуметтік кепілдік ретінде қарастырылады.

Зейнетақы аннуитетін сатып алғаннан кейін салымшының БЖЗҚ-дағы жеткіліктілік шегі автоматты түрде жойылады. Бұл оған барлық қалған және болашақта түсетін зейнетақы жинақтарын заңмен рұқсат етілген мақсаттарда пайдалануға толық құқық береді:

тұрғын үй мәселесін шешу
білім алу
медициналық мақсаттар.

Сонымен қатар ең тиімді шешімдердің бірі – жинақтарды сенімгерлік басқаруға беру, бұл салымшыға жылдық 18%-ға дейінгі табыс әкелуі мүмкін. Зейнетақы жинақтарын тұрғын үй жағдайын жақсарту және емделу мақсатында мерзімінен бұрын пайдалануға рұқсат берілген сәттен бастап, қазақстандықтар бұл мүмкіндікті белсенді түрде қолданып жатыр.

Сөйтіп 2025 жылдың басына дейін:

2,5 миллион өтініш орындалды
4,33 триллион теңге пайдаланылды

Кімге қолжетімді?

Бұл мүмкіндік белгілі бір жасқа жеткен және жеткілікті зейнетақы жинақтарына ие азаматтарға арналған. Дегенмен статистика көрсеткендей, көптеген қазақстандық үшін қажет соманы жинау қиын. Осы себепті бұл негізінен жоғары табысы бар азаматтарға қолжетімді.

2025 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша:

БЖЗҚ-дағы міндетті зейнетақы жарналары негізіндегі стандартты зейнетақы шоттарының саны – 11,14 миллион.
Ондағы жалпы жинақ көлемі 21,87 триллион теңге болды.
Бір шоттағы орташа жинақ мөлшері 1,96 миллион теңгеге жетті.

Артықшылықтары мен кемшіліктері

Зейнетақы аннуитеті – бұл ресми зейнет жасына жетпей-ақ тұрақты төлемдер алуға мүмкіндік беретін қаржы құралы. Бұл стандартты зейнетақының баламасы, бірақ бір маңызды ерекшелігі бар: төлемдерді мемлекет емес, жеке сақтандыру компаниясы жүзеге асырады.

Артықшылықтары:

Зейнетақы төлемдерін ертерек алу (ерлер үшін 55 жастан, әйелдер үшін 53 жастан)
Өмір бойы кепілдендірілген төлемдер
Мемлекеттен тәуелсіздік
Егер қаражат таусылса да, төлемдер жалғаса береді.

Кемшіліктері:

Шарт жасалғаннан кейін жинақты қайтару немесе қайта ойлану мүмкін емес
Азамат қайтыс болған жағдайда, төлемдер толық көлемде мұрагерлерге өтпеуі мүмкін (төлем мерзіміне байланысты)
Сақтандыру компаниялары төлемдерді индекстей алады, бірақ бұл инфляцияны толық өтемеуі мүмкін.

Үкіметке маңызды жобалар үшін БЖЗҚ-дан қаржы алуға рұқсат берілді

Қазақстанда міндетті зейнетақы жарналарының бір түрі жойылмақ

Еске салайық, бұған дейін Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры азаматтарға тек заңда белгіленген жағдайларда ғана зейнетақы жинақтарын алуға болатынын ескертті. Зейнетақы жинақтарын алуға құқылы азаматтар:

Зейнет жасына жеткендер;
I немесе II топтағы тұрақты мүгедектігі бар азаматтар;
Шетелге тұрақты қоныс аударғандар;
Мұрагерлер.

Тұрғын үй жағдайын жақсарту немесе емделу үшін зейнетақы жинақтарын пайдалана алады:

Ең төменгі жеткілікті шегінен асатын жинағы бар салымшылар;
Зейнетақысы бұрынғы табысының кемінде 40%-ын құрайтын зейнеткерлер (шоттағы жинақтарының 50%-ына дейін);
Еңбек сіңірген жылдарына қарай зейнетке шыққандар (100% пайдалана алады);
Зейнетақы аннуитеті шартын жасасқандар (100% пайдалана алады).

Талқылау