"Ер адамдар беттерін орап, әйелдерге қызмет етеді": Ислам дінін ұстанатын матриархалды халық туралы не белгілі

Фото: Getty Images

Әлемде ислам дінін ұстанатын алайда ер адамдар беттерін орап, әйелдерге қызмет ететін көшпелі халық бар. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі Holod.media басылымына сілтеме жасап хабарлайды. 

Туарегтер – Сахара шөлінде өмір сүретін жартылай көшпелі халық. Олар ислам дінін ұстанады. Бірақ олардың сенімі бойынша әйел адамдар емес, ер адамдар бетін тұмшалап жүруге міндетті. Қалыңдықтың пәктігі маңызды емес. Ал еркекті әйеліне дөрекілік көрсеткені үшін ауыр жазаланады. Әйел күйеуімен ажырасуға өтініш беріп, тіпті күйеуінен үйінен қуып шығуға құқылы. Сол себепті туарегтерді ұзақ уақыт "исламдағы матриархат" мысалы деп санаған.

Жасөспірім жасқа толған еркектерге, орамал тағу рәсімі өткізіледі. Еркекке үлкен орамал киіп жүреді. Рәсімнен кейін ер адамдар өмір бойы жабық жүреді, оны тек сирек жағдайда шешеді. Мысалы, болашақ қалыңдық алдында немесе некеден кейін енесі алдында ашық жүру әдепсіздік саналады. Соңғы жылдары бұл дәстүр сирек кездеседі, бірақ кейбір ауылдық жерлерде сақталған.

Әйелдер беттерін жаппайды. Орамалдары қысқа, тек басына салады, беттерін жауып жүрмейді.

Матриархалды дәстүрлер

Туарегтер  исламды VIII-XII ғасырларда қабылдаған. Ерлердің бетін жабу дәстүрі исламнан бұрын пайда болған. Туарегтер – мұсылмандар арасында ерлер бетін жабатын жалғыз халық.

XIX ғасырдың соңында Франция Африканың бір бөлігін жаулап алған кезде туарегілер колонияға кірді. Сол кезде Еуропалықтар олардың мәдениетін көріп, әйелдердің қоғамдағы орнына таң қалды. Олардың әйелдері қоғам мәселелерін ерлермен бірге талқылай алатын, мал мен мүлікті басқарған, балаларды оқытқан. Олар ақын, музыкант болып, өлеңдер мен әндер айтып, фестивальдерде өнер көрсеткен.

Бұл дәстүрлер және француз колонизаторларына туарегтерді араб-мұсылмандардан ерекшелеу тиімді болғандықтан, оларды "экзотикалық матриархат" ретінде көрсету қалыптасқан.

Туарег әйелдерде еркіндік басым. Қыздардың пәктігі маңызды емес, ерлер мен әйелдерге некеден бұрынғы қатынастарға тыйым салынбаған. Тек шетелдіктен бала туу күнә.

Қыздарды көбіне 12-20 жасында тұрмысқа береді. Көп жағдайда жұбайын ата-анасы таңдайды, кейде туыстары арасында үйлендіреді. Әйелдер ата-анасының таңдауына қарсы шығып, үйленуден бас тарта алады. Сонымен қатар, олар ажырасуға құқылы.

Фото: Getty Images

Туарег қоғамында дәстүрлі түрде моногамия сақталған. Ерлер бірнеше әйел алмаған. Алайда қазіргі кезде кейбір консервативті туарегтер көп әйелдікті қолдайды.

Туарегтерде тұқым жолы анадан беріледі, мүлік әйелге тиесілі болады. Сондықтан үй (көшпелі шатыр) әйелге тиесілі, ол неке кезінде әйелдің құндылығы ретінде беріледі. Ажырасса, әйел өз шатырында қалады, ал күйеу кетеді. Әйелдер экономикалық тәуелсіз, еркін саяхаттай алады.

Бірақ қоғамда әйелдер үстемдік етпейді. Әлеуметтік және саяси шешімдерді еркектер қабылдайды. Еркектер бетін жауып жүреді, бірақ бұл олардың маңызды рөл атқармайды деген сөз емес. Керісінше бұл жоғары әлеуметтік мәртебенің белгісі.

Туарегтердің әйел сұлулығына деген түсінігі батыстықтан ерекшеленеді. Әйел неғұрлым толық болса, соғұрлым әдемі саналады, бұл оның ұрпақ әкелуге қабілеттілігін және күйеуінің экономикалық табысын білдіреді.

Зерттеушілердің айтуынша, туарег қоғамында ер адам әйеліне символдық түрде қызметші рөлін атқарады, бірақ іс жүзінде еркектер қоғамдағы шешімдерді қабылдайды және әйел мүддесін жүзеге асыруға жауап береді.