ҚазТАГ басшыларына қатысты қылмыстық іс қозғалды

Фото: КазТАГ

"ҚазТАГ" жетекшілеріне қатысты қылмыстық іс қозғалғанын агенттіктің тілшісі мәлімдеді. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі "ҚазТАГ" порталына сілтеме жасап хабарлайды.

Ақпарат агенттігінің бас директоры Әсет Матаев пен бас редакторы Амир Касенов Ресейлік миллиардер Тимур Турлов басқаратын Freedom Finance компаниясының арызы бойынша күдіктілер деп танылды. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі хабарлайды.

Арыз компания басшылығының алаяқтық схемаларына қатысты зардап шеккендердің сөздеріне негізделген жарияланымдармен байланысты еді.

"Матаев пен Касеновты рәсімдік талаптарсыз күдіктілер деп тану – айтарлықтай қате. Оларды өз қатысуынсыз күдікті деп тану үшін олар тергеу әрекеттерінен жасырынуы немесе басқа жолмен жалтаруы керек еді, ал Матаев та, Касенов та тергеу әрекеттерінен жалтарған жоқ", – деп жағдайға қатысты адвокат Рена Керимова пікір білдірді.

Айта кетейік, редакция қылмыстық істің қозғалғанын 20 қарашада ғана БАҚ-тан білді, ал іс 18 тамызда басталған. Осылайша, полиция бірнеше ай бойы ҚазТАГ-ты хабардар етпей қылмыстық іс жүргізіп, бірнеше сараптама тағайындаған, бұл нормаларды бұзу болып саналады.

"Сот сараптамасын тағайындау қажет деп танылған жағдайда, қылмыстық процессті жүргізетін орган – тегеуші судья бұл туралы шешім шығарады. Қылмыстық процессуалдық кодексінің 272-бабының 4-бөліміне сәйкес, сараптаманы тағайындаған адам күдікті, айыпталушы, олардың қорғаушысын, зардап шеккенді, оның өкілін, сондай-ақ сараптамаға қатысатын куәгерді, оның ішінде қорғау құқығы бар заңды өкілін шешіммен таныстырып, Қылмыстық процессуалдық кодексінің 274-бабында қарастырылған құқықтарын түсіндіреді. Бұл туралы хаттама жасалып, оны сараптаманы тағайындаған адам және шешіммен танысқан тұлғалар қол қояды. Яғни, тергеуші бізді Қылмыстық процессуалдық кодексінің 274-бабында қарастырылған құқықтардан айырып қойды. Сараптаманы тағайындау туралы шешіммен уақытылы таныстырмаудың фактісі 2025 жылғы 21 қарашадағы куәгерді шешіммен таныстыру хаттамасымен расталады", – деп адвокат Ерлан Макенов пікір білдірді.

Сонымен қатар 21 қарашада Касеновпен куәгер ретінде сөйлескенде, тергеуші Заманбек Тазабеков адвокат Макеновқа Касеновқа қойылатын сұрақтарды оның жетекшілігіндегі адамдар дайындайтынын айтып қалды.

"Өзіңіз түсінесіз, сол адамдар (ҚазТАГ) қандай сұрақтарды сыбырлап айтады", – деді Тазабеков.

Оған редакцияны сараптаманың тағайындалуы туралы шешіммен уақтылы таныстыруды қамтамасыз етпегені үшін заң бұзылғаны айтылғанда, Тазабеков неге солай әрекет еткенін сұраған адвокатқа: "Маған осылай жасауға басшылық тапсырды" деп нақты жауап берді.

Әйтсе де, қылмыстық қудалау органы неге ҚазТАГ агенттігі мен оның басшылығына қылмыстық іс қозғау және сараптаманы тағайындау туралы хабарламай қойғаны түсініксіз күйінде қалып отыр.

Айта кетейік, Freedom Finance компаниясының арызы бойынша қозғалған қылмыстық істің негізінде тұрған барлық ҚазТАГ жарияланымдарында ақпараттың бастапқы деректері адвокат Светлана Оралбаева және зардап шеккендер Гульмира Исаева, Жанна Капарова мен Карина Гайфулинаның сөздеріне негізделген. Редакция полицияға 21 қарашада 2025 жылғы 3 сәуірде олар өздері редакцияға хабарласып, ҚазТАГ агенттігінің Freedom Finance-тің бұрынғы жетекшісі Виталий Световқа қатысты қылмыстық іс туралы ақпаратты Турлов компаниясының мүддесі үшін жариялағанына шағым білдіргенін жеткізді. Олар өз ұстанымын жариялауға мүмкіндік беруді талап еткен және басқа БАҚ-қа жету мүмкін болмағанын, сондай-ақ қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінде (АРРФР), құқық қорғау органдарында және тіпті президент әкімшілігінде шындыққа қол жеткізе алмағанын хабарлаған. 

Өз сөздерін дәлелдеу үшін олар тиісті мемлекеттік органдарға арналған құжат көшірмелері мен eOtinish арқылы жіберілген өтініштердің талондарын ұсынған. ҚазТАГ редакциясы пресс-служба арқылы электрондық поштаға бірнеше рет сұрау жібергенімен, Freedom Finance компаниясы маусым айына дейін жауап бермеген. Сонымен қатар редакция мемлекеттік органдарға да сұраулар жолдаған. Осылайша, жарияланым алдында редакция заңнамалық нормаларға сәйкес барлық қажетті шараларды жүзеге асырған.

Бұдан бөлек бұрын ішкі істер министрлігінің жоғары лауазымды қызметкері Ержан Сәденовтың жақын ортасынан редакцияға полиция тарапынан ешқандай қудалау болмайтынын және істің жабылатынын айтқан. Редакция бұл әрекеттерді журналистердің қырағылығын төмендету ретінде бағалайды.

ҚазТАГ бұл істі Қазақстандағы алдағы сайлаулар алдында қорқыту әрекеті деп санайды және істің артында президент әкімшілігінің жоғары лауазымды қызметкерлері, соның ішінде "ескі Қазақстаннан" шыққан өкілдер болуы мүмкін.

Аталған қылмыстық іс сенімсіз пікір көшбасшыларының тізімін жасау логикасына сәйкес келеді, бұл тізімді сол әкімшілік қызметкерлері жасаған деп айтылады. Матаев пен Касеновпен бірге онда журналистер Гульжан Ергалиева, Джамиля Маричева, Самал Ибраева, Тамара Вааль, Серик Аббас-шах және Дина Елгезек, саясаттанушы Досым Сатпаев, құқық қорғаушы Бахытжан Торегожина, адвокат Джохар Утебеков, режиссерлер Ринат Балғабаев пен Қуаныш Бейсек, актер Ануар Нұрпеисов, PR маманы Алишер Елікбаев, әнші Айқын Төлепберген және боксшы Мухит Амантаев сияқты ондаған тұлғалар бар.

Миллиардер Турлов президент Қасым-Жомарт Тоқаевпен жиі бірге көрінетіндіктен, бұл қылмыстық іс Freedom Finance компаниясын санкциялардан қорғау мақсатымен байланысты болуы мүмкін. Осыған байланысты ҚазТАГ редакциясы басты редактор Амир Касеновтің Freedom Finance компаниясының бұрынғы филиал директоры Руслан Какеновпен болған аудиожазба сөйлесуін жариялайды. Онда компанияның антиресей санкциялардан айналып өтуге қалай көмектескені баяндалады. Ол бұл туралы толығырақ айтқаны тиіс еді, бірақ сөйлесуден кейін қысқа мерзімде қамауға алынған және кейін сот арқылы бас бостандығынан айырылған.

Төмендегі аудиожазба мәтіні:

ҚазТАГ: Зардап шеккендер сөйлесуден кейін айтты, сіз санкцияланған құрылымдармен немесе санкцияларды айналып өтуге байланысты әрекеттер туралы бірнәрсе айтып бере аласыз ба?

Какенов: Иә, мұндай клиенттер болды. Бірінші мәмілеміз шамамен 60 миллион доллар шамасында болды. Клиент ірі, қызықты. Мәміле болды, мен оны толықтай аша аламын, бірақ тек екінші бөлімде ресми түрде айту қажет. Яғни, клиенттерге қатысты, ақша қозғалысына қатысты, ақшаны, мысалы, Қазақстаннан Ресейге шығару тәртібі бойынша, барлық ережелерді айналып өту туралы айтылады. Клиенттердің кейбірі: "Мен көрінгім келмейді" дейді. Өйткені банктік аударымдар болса да, барлық банк агент болып саналады, және Қазақстаннан тыс $10 мыңнан асқан әрбір қозғалыс бақылауға алынатын.

Осыдан құтылу үшін схема жасалған. Ол Қазақстанда да, Өзбекстан мен басқа елдерде де қолданылды, активтер бір қалтадан екінші қалтаға ауыстырылды. Бірақ банктік ресурстар пайдаланылмады. Қаржы нарығы заңнамада толық реттелмеген, әлі де көптеген қараңғы аймақтар бар, оларды ақша шығару үшін пайдалануға болады.

ҚазТАГ: Қостанай арқылы санкцияларды айналып өту мүмкін бе?

Какенов: Кейбір мәмілелер басты кеңсемен келісімде өтті. Сол компания банктер арқылы Қазақстаннан Ресейге ақша шығара алмаған, оны Freedom арқылы шығарды. Бұл мәмілені мен келісіммен жүзеге асырдым.

ҚазТАГ: Қай компания туралы айтып отырсыз?

Какенов: Қазір нақты атауды айта алмаймын. Шығарылған сома шамамен 62-63 миллион доллар болды.

ҚазТАГ: Осындай жағдайлар қаншалықты жиі болады, яғни Freedom-ге, соның ішінде Қостанай филиалына жүгінеді ме, Ресейге ақша шығаруға?

Какенов: Дәл айта алмаймын.

ҚазТАГ: Бірақ мұндай жағдайлар бар, дұрыс па? Бірнеше рет болған ба?

Какенов: Менің жағдайымда бұл мәміле бойынша қауіпсіздік қызметі мен басқа бөлімшелермен келісім жасалды. Заң департаменті, тәуекелдерді басқару бөлімі, комплайенс – бәрі осы схеманы өткізді. Егер банктер рұқсат бермесе, брокер схема арқылы орындады және 2023 жылы мәміле сәтті аяқталды.

ҚазТАГ: Бірақ бұл жалғыз жағдай емес, дұрыс па?

Какенов: Бұл туралы айта алмаймын. Бір ғана айта алатыным, схема жұмыс істейді және менің ойымша, мен жалғыз осы мәселені көтерген жоқпын.

Редакция ҚазТАГ Какеновпен болған сөйлесудің аудиожазбасымен бірге сұрауларды Қазақстандағы АҚШ және Еуропалық одақ елшіліктеріне, АРРФР, Ұлттық банк және Ұлттық экономика министрлігіне жолдаған. Әсет Матаев пен Амир Касенов Алматы қаласы, Масанчи көшесі, №55 мекенжайында 9 желтоқсан күні сәйкесінше сағат 11:00 және 17:00-де полиция департаментінде шақырылған.

Еске салайық, бұған дейін "Фридом Финанс" компаниясы интернетте тараған жалған ақпаратқа байланысты ресми түсініктеме берген еді. Компанияның бұрынғы қызметкері В. Световой жеке тұлғалардан ақша алып, жалған құжаттар жасап, қаржыны өз қажеттіліктеріне жұмсағаны анықталды. Ішкі тексеру нәтижесінде ол жұмыстан шеттетіліп, қылмыстық іс қозғалды. Компания тергеуге толық қолдау көрсетіп, реттеушілермен ынтымақтастықта, PR шабуылдары мен жалған ақпаратқа төзбейтінін мәлімдеді. Клиенттерге өз шоттарын тек ресми деректер бойынша толтыру және логин/парольді ешкімге бермеу ұсынылады.