"Екі миллион теңгеге дейін саудалаған": Алматыда бірнеше жыл бойы жаңа туған балалар саудасымен айналысқан қылмыстық топты діндар әйел басқарған

Қазақстанда мезгіл сайын балаларды сату-сатып алу оқиғалары болып тұрады. Мәселен, 2015 жылы Алматы көпсалалы ауруханасының дәрігерлерінен құралған қылмыстық топ әшкереленді. Дәрігерлер жалғызбасты аналардың жаңа туған нәрестелерін баласыз отбасыларға сату үшін клиникада тастап кетуге көндіретіні белгілі болды, деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі Время басылымына сілтеме жасап. 

Содан кейін тергеу сегіз жыл ішінде аурухана қызметкерлері жасаған нәрестелерді сатудың 22 фактісін болғанын дәлелдеді. Олардың бағасы жеті жыл бұрын 150 мың теңгеден 6 мың долларға дейін болған.

2016 жылы сот 32 айыпталушыға үкім шығарды. Олардың ішінде он медицина қызметкері, төрт жаңа босанған әйел және олардың біреуінің күйеуі, 17 сатып алушы сот алдында жауап берді. Жаңа туған нәрестелермен сауда жасайтын аналар екі жыл бойы қатаң режимдегі колонияларға отырып шықты. 

Бүгінде Алматы полицейлері ашқан жаңа іс балалар саудасының жаңа деңгейге шыққанын көрсетеді. Қазір сәбилерді сату бизнесі ықшамды бола бастаған. “Нәресте сатылады” деген жарнамалар әлеуметтік желілерде ашық көрсетіліп тұр. 

Өткен жазда жедел уәкіл өкілдері балаларды сатып алу мәселелерін талқылаған онлайн топтардың біріне тап болды. Арнайы техникалық құралдарды қолдана отырып, жедел істі ашу басталып кетті. Жасырын тергеу әрекеттері оңтүстік астанада жаңа туған нәрестелер саудасының шынымен өркендегенін көрсетті. Барлық қылмыстық мәмілелерде төлем қолма-қол ақшасыз жүретіні белгілі болған кезде, финмониторинг агенттігінің мамандары полиция операциясына қосылды. Қажетті дәлелдерді жинағаннан кейін алматылық нәресте сатушылардың бірқатарын ұстау басталды. 

Бірінші болып Алматы-1 вокзалынан ерлі-зайыпты жұп қолға түсті. Жақын жерде екі баласыз отбасы және баласын сатпақ болған аналар болған. Сатушының қолында жаңа ата-анасы туралы мәліметтері жазылған туу туралы куәліктері бар. 

Бұл жағдай қазір ғана белгілі болды. Бұрын полиция бұл іс бойынша көп ақпарат таратпаған. Тек Алматыда баласыздарға сәбилі болғысы келетіндерге көмектесетін тұрақты топ бар екендігін айтқан еді. Сәбиінен құтылғысы келетіндер сәбиін саудалай отырып, құжатына дейін жасап берген. 

Жаңа атышулы істе бала сату бизнесін ұйымдастырушы дәрігерлер емес, Мәриям деп атайтын терең діндар әйел болды.

Марияны білетіндердің бәрі бұл әйелдің осылай жасай алатынына сене алмайды. Ол орамалын басына тағып, оранатын, мешітке барып, исламның барлық канондарын қатаң сақтаған әйел еді. Кенеттен ол тіпті қандай да бір көмекші емес, әділет министрлігінің қызметкері кірген ұйымдасқан қылмыстық топтың басшысы екені белгілі болды.

Мариям мен оның күйеуі қыркүйек айында ұсталды. Жақында өткен брифингте ІІМ ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес департаментінің бастығы Қанат Нұрмағамбетов кейбір мәліметтермен бөлісті. Оның айтуынша, қылмыстық топ сатқан сәбилерін туу туралы куәліктермен қамтамасыз еткен. Өйткені қылмыстық ұйымға АХАТ аудандық бөлімінің қызметкері де кірді (азаматтық хал актілерін тіркеу). Ал мәмілелер сомасы бір миллионнан екі миллион теңгеге дейін болған. Құжаттарды қолдан жасау және анықтамалар беру 700 мыңға дейінгі соманы құрапты.

Мәриям – кәмелетке толмаған екі баланың анасы. Әлеуметтік желілерде жиі уақыт өткізген. Бір күні желідегі топтардың бірінде тағдырына шағымданған, жауапсыз жігіттердің кесірінен жүкті болып, кейін сүйіктілері бұл туралы білген соң қарым-қатынасын үзген бірнеше жас жүкті қыздардың жазбаларына тап болады. Қыздар түсік жасатқысы келмеген. Бірақ балаларын “ұят болады” деп туған жерлеріне апарғысы келмеген. Іс жүзінде осы уақытта басқа танымал желіде бірнеше баласыз ерлі-зайыптылар бала асырап алу ісімен айналысатын шенеуніктердің бюрократиясына қынжылады. 

Республикалық жетім балалар банкінің дерекқорында бала асырап алу бойынша барлық қадамдар егжей-тегжейлі жазылған. Алдымен сіз сегіз құжатты жинауыңыз керек: жеке куәліктердің көшірмелері, соттылықтың болуы немесе болмауы туралы анықтамалар, жалақы туралы және есірткі мен психиспансерлердің мәліметтеріне дейін берілуі керек. Содан кейін әр түрлі талаптарды орындап, қағаздарды толтырып, сот шешімін күтесіз. Ал шешім пайдаңызға шешілмеуі мүмкін. Сонымен қатар, көптеген күнделікті міндеттер бар. Мысалы, асырап алынған отбасыларды қорғаншылық органдары мезгіл-мезгіл тексеріп отыруы мүмкін. 

Мәриям осы бюрократизмнен құтылу үшін өзінің қылмыстық схемасын құрды. Ол жүкті әйелдермен танысып, кездесіп, босануға және жақсы ақша табуға көндірді (нәрестенің бағасы - миллион теңге). Айтпақшы, оннан астам келісімге өз еркімен келіскен (тергеу барысында нәресте саудагерлері мен сатып алушылардың нақты саны белгіленеді).

Барлық бас тартқан әйелдер – жас және балаларын сау дүниеге әкелгендер, олардың арасында көрші Өзбекстанның тұрғындары да бар. Егер балалар патологиясыз туылса, саудагерлер мен сатып алушылар Алматыда кездескен. Осыдан кейін “ата-аналар” сәбилерін Ақтөбе, Атырау, Шымкент және Астанаға алып кеткен. 

Жаңа туған нәрестені "асырап алған" кезде, жақында АХАТ аудандық бөлімдерінің бірінде неке қию рәсімдерін өткізумен айналысқан Лаура іске кіріскен. 

Әділет органдарынан жұмыстан шығар алдында Лаура өзінің атына ЖК ашып, үйлену тойын өткізе бастайды. Бірақ өзінің танысымен Мәрияммен ұзақ келіссөздер жүргізгеннен өзінің заңды бизнесінен діндар әйелдің ұсынысымен салыстырғанда тиыл табатынын түсінеді. 

Лаура өзінің туу туралы куәліктерін дайындау бойынша қызметтерін жарты миллионнан – 650 мың теңгеге дейін бағалады. Ал Мариям бұл ақшаны банк қосымшасы арқылы еш қиындықсыз әйелге аударып отырған. Айтпақшы, куәліктер барлық талапқа сәйкес мөрлермен басылған болып шықты. 

Мариям мен Исламның қылмыстық бизнесі (қылмыстық топты ұйымдастырушының күйеуі) өркендей берді. Тек ерлі-зайыптылар бір нәрсені ескермеді. Бірнеше жыл бұрын полиция бөлімшелерінде арнайы топтар құрылды. Олардың міндеті - есірткі мен қару-жарақ саудасын, алаяқтық пен қаржы пирамидаларын, жезөкшелік пен адам саудасын, соның ішінде жаңа туған нәрестелерді саудалау қылмысын ашу үшін әлеуметтік медианы бақылау болған еді. Мариям солардың бірінің көзіне түсті. 

Қазір ұйымдық қылмыспен күресушілер миссияны орындау үшін жаңа туған балаларды асырап алған ата-аналар тұратын қалаларға барады. Тергеушілердің тілімен айтқанда, олар сатып алынған балаларды отбасыларынан алып алып, сот үкіміне дейін балалар үйіне орналастыруы керек.

Ересектер, әрине, баланың толық және сүйіспеншілікке толы отбасын заңсыз жолмен тапқанын түсінеді. Жедел қызметкерлер мұндай қадамға барғанын мойындайды. Өйткені бала асырап алу заңды өте күрделі бюрократиялық процедура екені белгілі. 

Сатылған балалардың ең үлкені қазір төрт жаста, Астанада тұрады. Олар жылдар бойы үйренісіп қалған өзінің биологиялық емес ата-анасын өте жақсы көреді дейді.  Бірақ заң оларды ата-анасынан айыруды талап етеді…

Ал көкек аналардың бәрі бір түсініктеме береді: ата-анасынан жүкті екенін жасырған, жұмыс істеп жүргендіктен туған ауылдарына бара алмайтындықтарын айтқан. Өз баласын сатудан түскен ақшаның бір бөлігін ата-анасына жіберген. 

Қылмыстық істің қатысушылары болған алты адам қамауға алынып, біреуі ешқайда шықпау туралы қолхатпен босатылды. Біз алты ананың сатушы рөлін атқарғанын білеміз. Бұл жолы Алматыда сәбилерді сатумен айналысқандардың ісі  алдыңғы атышулы істегідей сәтті аяқталады деп үміттенеміз. Ол кезде сот балаларды сатып алған ата-аналарына қалдыруға шешім қабылдаған болатын. 

Бірнеше жыл бұрын Мариям Исламмен бірге екі бала сатып алған. Әйелдің өзі бала туа алмапты. Осы себепті Мариям дінге бұрылған деседі. Енді олардың балалары кәмелеттік жастарын балалар үйінің қабырғасында қарсы алуы мүмкін. ҚР ҚК 135-бабы бойынша "кәмелетке толмағандар саудасы" бойынша олардың мүлкі тәркіленіп, 12 жылға дейін бас бостандығынан айыру қаупі төніп тұр.