Олжас Сүлейменов: Әліпбиді латынға көшіруге асықпаған жөн
Танымал қазақстандық ақын, жазушы Олжас Сүлейменов неліктен Қазақстанға қазақ әліпбиін латынға көшіруде жақсылап ойлану қажет екенін түсіндірді.
Фото: Айгюзель Кадир
Танымал жазушы, әдебиеттанушы, ақын және лингвист Олжас Сүлейменовтың айтуынша, қазақ әліпбиін латынға көшірудегі асығыстық қосымша проблемалар туғызуы мүмкін, деп жазады Sputnik.
“Менің пікірімше, латынға көшуде асығыстық танытсақ, бұл халқымыздың дамуына кедергі келтіруі мүмкін. Қазір елімізде өте жақсы жоба – үштілдік жүзеге асырылып жатыр. Жаңа ұрпақ, мектептерде, сөзсіз, осы жолмен жүреді. Және де олар классикалық халықаралық латынды меңгеріп алады, оны пайдалану арқылы әлемдік ғылым мен техника жетістіктеріне қосылуға болады”, — деді Сүлейменов.
Олжас Сүлейменовтің ойынша, әліпби ең алдымен тілмен байланысты болуы тиіс. Өзбек, әзербайжан немесе түркмен латынына еліктеу прогресске әкелмейді, дейді ақын. Жазушы, кириллицаның қыпшақ топты түркілер мен славяндар үшін ортақ мәдени мұра болып табылатынына сенімді.
“Кириллицаны құндылық деп ұғыну қажет, ол құндылықтан бас тартуға болмайды. Бұл туралы мен “Тюрки в доистории” кітабында жазған болатынмын. Ол 2001 жылы жарық көрі. Ғылым академиясы бұл кітапты Күлтегін сыйлығымен марапаттады. Бірақ оқымаған көрінеді. Немесе бұл мәселе бұрындары-ақ ғылыми орталарда талқыланып, ой елегінен өткізілген болар еді. Бірақ ол орталарды да көріп отырған жоқпын”, — деп атап өтті Олжас Омарұлы.
Ол, “ж” және “з” әріптерін қыпшақтардың ойлап тапқанын және олардың көне түркі орхоно-енисей әліпбиінде жоқ екенін түсіндірді.
“1929 жылы біз латынға көшуге тырысып көрдік. Ол кезде біз прогрессивті қайраткер Ататүрікке еліктедік. Ол ислам ығынан шығып, Еуропаға жақындау мақсатына арап әліпбиін латынға ауыстырды. Бірақ проблема латын тілінің тілсіз, жай ғана механикалық белгілер жиынтығы болып келуінде болды”, — деп қосты Сүлейменов.
Оның сөзіне қарағанда, латын мен кириллица арасындағы күрес бүкіл дүние жүзіне тән. Бүгінде әліпбилердің бұл жарысына арабтың өрме жазуы мен қытай иероглифтері түсіп жатыр. Жазушы, әзірге ойлануға уақыт бар кезде латын әліпбиіне өтудің барлық пайдасы мен кемшіліктерін саралау қажет екеніне сенімді.
“Үкімет қана шешпейді ғой, рас па? Біз демократиялық елде өмір сүреміз, өз жолымызды талқылап, таңдап алайық”, — деп мәлім етті Сүлейменов. Сөз соңында жазушы, кириллицаның шығуы мен оның түркі-славян мұрасындағы орны туралы мақала дайындап жатқанын айтты.
Тағы да оқыңыз:
Қолданысқа енгелі жатқан латын әліпбиі өмірімізді қалай өзгертеді?
Саясаттанушы: Елбасының латынға көшу туралы мәлімдемесі – Ресей мен Батысқа ескерту