Баспаның тапқан пайдасы миллиард доллардан асқан. Ал ғалымдар жарияланған мақалалары үшін ешқандай ақы алмаған. Тіпті өздерінің жұмыстарын пайдалануға да мүмкіндіктері болмаған. Cognition журналына шығару үшін, ғалымдар 2000 доллардан астам ақша төлеулері тиіс болған.

Ал ғалымдарға өздерінің іздеген мәліметін табу үшін, сан-саланы кезіп ақтаруына тура келеді. Олар әріптестерімен бірігіп, қажетті ақпараттар алмасу үшін арнайы форум құрған. Ол үшін твиттерде #icanhazpdf атауымен арнаулы хештег те ашылыпты.

Қазақстандағы ұлттық техникалық университетте оқыған Александр Элбакян де қымбат мақалаларды сатып алуға мүмкіндігі де болмағандықтан, оны да осы сұрақ мазалаған. Сосын ол осымен күресуге бел буған. 2011 жылы Элбакян Sci-Hub атты сайт құрған. Сайт жіберілген сұралымның өзге сайт базасында бар-жоғын тексереді. Егер жоқ болса, онда қолжетімділік мүмкіндігі артады. Ақпаратты алу мүмкіндігі университет базасына тіркелген ғалымдарға беріледі. Алғаш рет тыйым салынған мақала LibGen базасына жіберіледі. Ал келесі сұралымда оны Sci-Hub сайты өзіне аудара алуы мүмкін.

2015 жылдың қараша айында Нью-Йорк сотында sci-hub.org доменін қайтарып алуға қатысты қаулы шығарды. LibGen домені де қайтарылды. Elsevier сотты Sci-Hub-тің күніне бірнеше мың жұмысты жүктеп алатынына сендірген. Сонымен бірге сайттың жүктелген жұмыстары барлығы тәуелсіз болып есептеледі. Оларға тек бір реттік құжат алу керек.

Elsevier өздерінің шығынын 750-150 000 деп есептеген. Бұл әрбір жүктелген жұмыстың бағасы. Ал барлығын қосқанда бірнеше миллиард долларға жетеді. Sci-Hub және LibGen серверлері Ресей мен Нидерландыда орналасқан. Бірақ, сайттар басқа домендермен жұмыс істеп жатыр.

Александр Элбакян ақпараттардың орналасу еркіндігі үшін жұмыс жасауда. Ол америка сотына жазған хатында Elsevier баспасының іс-әрекетіне қатысты сын білдірген.

Талқылау